Zelfsturend onderwijs is een belangrijk thema in onderwijsland. Tijdens eerder onderzoek ontdekte Arthur Kok, van Fontys Academy for the Creative Economy, dat studenten en docenten prestaties anders ervaren. Dit leidt tot prestatiedruk en geeft stress bij hoger onderwijs studenten. Op een andere manier kijken naar presteren is nodig. Arthur doet onderzoek naar transformatief leren. Wat houdt dit in en hoe gaat dit docenten en studenten helpen?
Arthur: “Het project gaat over onderzoekend vermogen in het hoger onderwijs. Hoe geef je onderzoekadvies aan studenten, die geen onderzoekprofiel hebben? Studenten, waar het onderzoek zich op richt, hebben een mbo- of havo-profiel en zijn gemiddeld tussen de 17 en 21 jaar. De afgelopen twintig jaar wordt deze doelgroep geconfronteerd met het vak onderzoek, vanuit de ambitie van hogescholen om een kennisinstelling te worden. Mijn project richt zich op meerdere facetten. We zoeken naar antwoorden als: ‘Zijn de docenten voldoende toegerust om deze onderwijstaak uit te voeren?
We leiden studenten op tot beroepsprofessionals. Het zelf ontdekken, de intrinsieke motivatie stimuleren, het zelfsturend vermogen van studenten: dat is mijns inziens wezenlijk voor de beroepspraktijk. En dat is iets wat ik studenten graag wil leren. Ik pleit ervoor om vanuit een pedagogische visie studenten te begeleiden naar zelf-ontdekkend leren. In mijn eerdere onderzoek (Hoe onderzoeken weer ontdekken wordt 1) ging ik in op spelen. Spelen gebruiken om tot nieuwe inzichten te komen. Je kunt het vergelijken met niet-methodisch werken. Studenten gaan weer experimenteren.
Arthur lacht. “Het eerste project over spelen in het laatste studiejaar werkte alleen niet. Ik werkte met vierdejaars studenten die in hun afstudeerjaar zitten. Op het hoogste niveau worden deze studenten getoetst, dat verhoudt zich ingewikkeld tot het speelkarakter. De student is zich daar volledig van bewust en wil alleen maar presteren.
In de nieuwe bachelor beginnen studenten in leerjaar één, het eerste semester meteen met een praktische opdracht. De beoordeling is ook aangepast. Het gaat er niet over dat studenten gaan spelen. Nee, het gaat erover dat ze leren hoe ze ruimte kunnen nemen voor hun eigen zoektocht, terwijl er tegelijkertijd een resultaatverplichting is. Dit is voor mij de definitie van professioneel gedrag. Dit wordt van ze verwacht in de beroepspraktijk. Toen ben ik op het concept van transformatief leren gekomen.”
De essentie is hoe je vanuit zelfsturing een perspectiefwisseling bij de student bereikt. Steeds beter worden in wat je al doet is niet genoeg om op een hoger denkniveau te komen. Ik zou zeggen: de potentie van transformatie zoek ik in de student zelf. Ik geloof dat wij allemaal onbeperkte geesten zijn. Cultuur en opvoeding kunnen ons hier weliswaar in beperken, maar iedereen heeft potentie die hij kan aanboren, vanuit zijn eigen ongemak werkend.
“Het is een vorm van het normaliseren van stress. Stress heeft te maken met prestatiedruk. Binnen het onderwijs wordt dit vaak veroorzaakt doordat je moet voldoen aan iets, waarvan je niet precies weet wat het is. Daarbij wordt over ongemak negatief gesproken, zowel in de maatschappij als op social media. Het zit in onze cultuur dat alles goed moet gaan en maakbaar is. Dat veroorzaakt juist veel stress. Op het moment dat negatieve ervaringen onlosmakelijk deel uitmaken van je leerontwikkeling en er acceptatie is dat deze crisismomenten nodig zijn voor het leren, helpt dit in de acceptatie.”
Arthur: “Het kan dat transformatief leren voor onderzoekend leren in het hoger onderwijs de way to go gaat zijn. Want transformatief leren doet iets wat geen andere vorm van pedagogiek bereikt. Er zijn grofweg twee manieren van aanpak:
Zelfsturend leren is dat studenten het onder jouw begeleiding als docent, zelf uitzoeken. In de begeleiding van zelfsturend onderwijs staat positieve bekrachtiging centraal, die ervoor zorgt dat studenten hun eigen flow kunnen vinden. De achterliggende theorie daarvan is de positieve psychologie.” (Belangrijkste auteur is Mihály Csíkszentmihályi)
“Het probleem is alleen dat een student, als deze in de flow komt, wel beter gaat presteren, maar vaak niet voldoende om het vereiste prestatieniveau te halen. Hoe maak je nu de laatste stap als student van flow naar target? Ik denk dat dit kan met transformatief leren. Leren oog te hebben voor dingen die niet goed gaan, hoort bij transformatief leren. Hierdoor gaat transformatief leren met ongemak gepaard. Het wordt ook wel ‘unhappy learning’ genoemd. Het leerproces gaat daadwerkelijk een level verder. Oude overtuigingen moeten doorbroken worden om zo ruimte te creëren voor nieuwe leerstrategieën en vormen van leren. Hiervoor zijn crisismomenten nodig.”
Transformatief leren gaat over de zoektocht naar waar je eigen ongemak en frustratie zitten en hoe je die kunt gebruiken om aan nieuwe vormen van leren te komen. Van docenten vraagt dit een andere houding. Allereerst een groot empathisch vermogen, daarnaast goede luistervaardigheden en in de eerste plaats: het op zoek gaan naar je eigen ongemak.”
Arthur kreeg inspiratie voor zijn onderzoek door onder andere het boek van Karen Wegela. Met name haar citaat: ‘Je moet vanuit je eigen onzekerheid en ongemak werken, wil je iemands eigen ongemak kunnen ondersteunen,’ gaf Arthur richting voor transformatief leren. Arthur: “Dit vraagt een andere rol van docenten. Vanuit je eigen onzekerheid het gesprek aangaan. Zij adviseert bepaalde luistertechnieken. Ik heb ze zelf tijdens Corona uitgeprobeerd, deze luistertechnieken werken ook online. Het vraagt om een inspanning van jou als docent. Studenten geven terug: ‘Alleen al het gesprek met jou voeren, gaf mij het idee dat je het begrijpt’. Je merkt twee dingen: studenten staan open voor jouw input als docent en je kunt als docent veel beter gericht advies geven.”
Alles wat Arthur wil doen is het zelfsturend leren naar een hoger niveau brengen. Het onderzoek van Arthur loopt tot september 2025.
1) https://www.fontys.nl/nieuws/comenius-beurs-van-50000-euro-voor-project-co-iemes/ en https://www.nwo.nl/projecten/40521865275
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Om zelfregulerend leren in het hoger onderwijs te versterken en ondersteunen, is het goed om eerst te weten wat je dan precies wilt versterken en ondersteunen. Daarom gaan we in deze whitepaper eerst dit concept verder ontrafelen: wat is zelfregulerend leren precies?
Ben je docent in het voortgezet onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het basisonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Hoe kun je gamification inzetten in jouw les? Wat zijn de voor- en nadelen? De whitepaper gamification is speciaal gemaakt voor docenten die lesgeven in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Een super handig document voor de innovatieve docent die meer wil doen met gamification, maar nog niet precies weet waar te beginnen.
Jongeren ervaren door diverse maatschappelijke ontwikkelingen nóg meer druk. In deze podcast wordt vertelt hoe je jongeren die vastlopen kan helpen, hoe je hen begeleidt bij het maken van studiekeuzes en waarom het loont om jezelf kwetsbaar tegenover je leerlingen/studenten op te stellen.
In dit onderzoek zijn we op zoek gegaan naar antwoorden op vragen zoals: Hoe gaan docenten om met veranderingen en welke impact hebben ze op belangrijke aspecten als studentenwelzijn, zelfsturing en zelfregulerend leren? En niet te vergeten, hoe integreren we AI op een effectieve manier in het hoger onderwijs?
In deze whitepaper stipt Heleen aan hoe ethiek geïntegreerd kan worden in het hoger beroepsonderwijs. Van alle hbo-docenten. In stage- en afstudeerbegeleiding en in de lessen van vakdocenten. Van docenten business, techniek en bedrijfskunde tot social work, verpleegkunde en kunst. Kortom, in alle kennisdomeinen van het hoger onderwijs.
Wat is de kracht van Generatie? Wie is Generatie Z? Hoe ontstaat een generatie eigenlijk en wat is de rol van docenten en werkgevers bij het voorkomen van jobhoppen. Laura Bas, spreker en Gen Z expert geeft organisaties advies over het bereiken en behouden van jong talent en geeft antwoord op bovenstaande vragen in dit whitepaper.
Wat is adaptief leren exact? Hoe wordt het gebruikt? Wat zijn de voor- en nadelen? En hoe start je zelf met een adaptieve leeromgeving? De whitepaper adaptief leren is speciaal gemaakt voor docenten die lesgeven in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs.
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Differentiatie in de klas.
Bij differentiatie in het onderwijs doet de docent proactief aanpassingen om recht te doen aan verschillende leerbehoeften. Van individuele leerlingen, of van kleine groepen leerlingen. Maar het kan ook onbedoeld stigmatiserend werken en leiden tot een selffulfilling prophecy. Je eigen onbewuste differentiërende gedrag leren kennen, is dan ook een voorwaarde voor effectieve differentiatie in de klas.
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
