Studenten overschatten hun schrijfvaardigheid

Het onderzoek

Studenten in het hoger beroepsonderwijs schatten hun schrijfvaardigheidsniveau Nederlands zelf hoog in: zij vinden zowel hun eigen schrijfvaardigheid als die van hun medestudenten van voldoende niveau (McDougal & Hafte, 2022). Maar niet alle studenten kunnen zich goed uitdrukken in het Nederlands. Zo is de situatie aan het begin van hun studie tot aan het eind (Jansen, 2023). Er is sprake van een discrepantie tussen de inschatting die eerstejaarsstudenten maken van hun taalvaardigheid Nederlands, en de observaties die hun docenten doen (Bonset, 2010). Docenten geven al jaren aan ontevreden te zijn over de taalvaardigheid van studenten (Herelixka & Verhulst, 2014). Op verzoek van het ministerie van OCW en SLO is door ResearchNed (2021) onderzoek gedaan naar de vaardigheden waarover studenten nog onvoldoende beschikken bij instroom in het hoger onderwijs. De conclusie is dat de Nederlandse taalvaardigheid een van de belangrijkste verbeterpunten is. Daarbij gaat het in de eerste plaats om schrijven (Warps, De Visser, Lodewick & Termorshuizen, 2021). Dat geldt zowel voor de Vlaamse als Nederlandse studenten en zowel in het hoger beroepsonderwijs als aan de universiteit (Jansen, De Wachter, Van Dun & Frik, 2022). De schrijfvaardigheid is dus een van de grootste verbeterpunten voor studenten die instromen in het hoger onderwijs.

Wat zijn de klachten? Instromende studenten bezitten niet de vaardigheid om goedlopende, logische en onderbouwde teksten te schrijven (Oudakker & Groenendijk, 2020). Ze hebben problemen met het schrijven van eenvoudige e-mails; ze slagen er niet in helder te formuleren en voldoende structuur aan te brengen in hun schrijfproducten. Ze hebben moeite met het begrijpen en samenvatten van complexe teksten. Studenten hebben niet alleen moeite met de complexere schrijfvaardigheden. Hun spelling, grammatica en manier van formuleren leveren ook grote problemen op (Bonset, 2010). Spelfouten, kromme zinnen, verwijsfouten, verkeerde interpunctie en samenstellingen los schrijven – het zijn voorbeelden van veelgemaakte schrijffouten die onderzoekers vinden en docenten ervaren (Van de Gein, 2012). Ook Hogeschooltaal constateert dat het slecht gesteld is met de technische schrijfvaardigheid van de eerstejaarsstudenten. Van 12609 instromende studenten die door Hogeschooltaal getoetst zijn, slaagt slechts 25% voor de intaketoets op 3F-niveau. De startende hbo-student zou in moeten stromen met een 3F-niveau schrijfvaardigheid (SLO, 2009), maar in werkelijkheid haalt nog niet een kwart van alle hbo-studenten de intaketoets van Hogeschooltaal op dat niveau (Van Zijtveld, 2023).

Noodzakelijke voorwaarde voor studiesucces

Een tekortschietende taalvaardigheid heeft gevolgen voor de studievoortgang. Een op de drie hbo-studenten loopt aan tegen problemen bij de studie door zijn zwakke taalvaardigheid tijdens het schrijven van beroepsproducten of een scriptie (McDougal & Hafte, 2022). De Wachter, Heeren, Marx en Huyghe (2013) hebben een significante correlatie gevonden tussen de score op hun taaltesten en de gemiddelde score die studenten behalen op hun examens. Op basis van de onderzoeksuitkomsten stellen de onderzoekers dat taalvaardigheid een noodzakelijke voorwaarde voor slagen is. Taal is overigens niet de enige voorwaarde tot studiesucces, maar wel een noodzakelijke (De Wachter et al., 2013).

Schrijven is een belangrijke vaardigheid voor het hoger onderwijs. En voor een goede schrijfvaardigheid is absoluut taalkennis nodig die begint met het beheersen van spelling- en grammaticaregels (Landman & Landman, 2018).

Hoe moet het dan?

In 2022 publiceerde de overheid een rapport waarin hogescholen wordt geadviseerd toe te werken naar een taalcompetentieversterkend onderwijsaanbod. Voor studenten is het belangrijk dat ze tijdens de opleiding in het hoger onderwijs kansen krijgen om hun taalcompetentie te versterken (Vanhooren & Wulftange, 2022). Om het onderwijsaanbod in het hoger onderwijs te versterken, zou het vak Nederlands geïntegreerd moeten worden in opdrachten voor schrijfproducten van alle vakken (Warps, De Visser, Lodewick & Termorshuizen, 2021). Binnen de opleidingen kan toegewerkt worden naar een taalcompetentieversterkend onderwijsaanbod door leermiddelen in te zetten (Jansen, De Wachter, Van Dun & Frik, 2022). Hogeschooltaal is zo’n leermiddel. Met een onderwijsaanbod voor schrijfleerlijnen van opleidingen en een daarmee samenhangend toetsprogramma streeft Hogeschooltaal ernaar om docenten te ondersteunen bij het taalontwikkelend lesgeven.

Zo beschikt Hogeschooltaal over toetsen die de opleidingen bij studenten kunnen inzetten na de instroom. De toetsen zijn niet voor summatieve beoordeling, maar dienen als uitgangspunt voor formatief handelen. De uitkomsten helpen studenten te reflecteren op de eigen taalcompetentie: ze zien waar groei nodig is. Deze toetsen kunnen gebruikt worden als formatief instrument om te achterhalen welke studenten bijgespijkerd moeten worden. Van daaruit kan remediëring opgestart worden. Steeds meer opleidingen in Vlaanderen kiezen ervoor om bij instromende studenten een zogenoemde ijkingstoets af te nemen. Zo’n toets biedt waardevolle informatie over de onderwijsbehoeften van instromende studenten. Een ijkingstoets kan dienen als oriëntatie-instrument binnen het studiekeuzeproces van studenten (Jansen, De Wachter, Van Dun & Frik, 2022). Ook voor dit doel kunnen de taaltoetsen van Hogeschooltaal worden ingezet.

Voor wat betreft de remediëring die daarna volgt, kan gebruikgemaakt worden van de adaptieve leerroute van Hogeschooltaal, een e-learning die duidelijke en snelle feedback geeft. Het leermiddel werkt met een variëteit aan oefenvormen die opklimmen in moeilijkheidsgraad. De technische schrijfvaardigheid is er goed mee te remediëren en de vorderingen van de studenten worden gepresenteerd in een dashboard. De studenten zien waar de groei nodig is en ze weten hoe ze die kunnen realiseren. Studenten die vastlopen in het leerproces kunnen eenvoudig worden opgespoord. In Landman (2023) wordt uiteengezet hoe formatief handelen met Hogeschooltaal vormgegeven kan worden.

Resultaten met Hogeschooltaal

Van Zijtveld (2023) heeft onderzoek gedaan naar het leereffect van Hogeschooltaal. De vraag was: draagt zelfstandig leren en oefenen met Hogeschooltaal bij aan een verbetering van de score op de technische schrijfvaardigheid van de hbo-studenten? De conclusie luidt dat leren en oefenen met Hogeschooltaal een hogere slagingskans oplevert voor studenten. 82% van alle studenten met een licentie slaagt voor de eerste summatieve toets na het maken van meer dan 200 oefeningen. Studenten die zoveel oefenen, hebben 2,5 keer meer kans op slagen ten opzichte van studenten die niet oefenen. Intensief leren en oefenen, waarbij meer dan 200 oefeningen per student worden gemaakt, levert het hoogste resultaat. Leren met dit leermiddel heeft dus een positief effect op de basale schrijfvaardigheden van de student in het hoger beroepsonderwijs.

Ten slotte

De student die zijn taalcompetentie in deze digitale tijd schromelijk overschat en daardoor zijn kans op studiesucces verkleint, is gebaat bij een formatieve begeleiding. Door tussentijds door de taaldocent, de vakdocent of een peergroep begeleid te worden bij het schrijven verbetert zijn schrijfvaardigheid. Veel oefenen helpt, vakoverschrijdende begeleiding helpt, Hogeschooltaal helpt de docent daarbij!

Bronnen

Auguntinus, A. & Enning, B. (2022). Hoger onderwijs moet ook aan eigen studenten taaleisen stellen. Geraadpleegd op 3 maart 2023, van https://www.scienceguide.nl/2022/11/hoger-onderwijs-studenten-taalvaardigheid/

Bakker, W. (2022). Docenten zien taalvaardigheid als een knelpunt bij studenten. Geraadpleegd op 12 december 2022, van https://www.voxweb.nl/nieuws/docenten-zien-taalvaardigheid-als-een-knelpunt-bij-studenten

Bonset, H. (2010). Nederlands in het voortgezet en hoger onderwijs: Hoe sluit dat aan? Deel 1. Levende Talen Magazine, 97(3), 16–20. https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltm/article/view/101

De Wachter, L., Heeren, J., Marx, S., & Huyghe, S. (2013). Taal: noodzakelijke, maar niet enige voorwaarde tot studiesucces. Correlatie tussen resultaten van een taalvaardigheidstoets en slaagcijfers bij eerstejaarsstudenten aan de KU Leuven. Levende Talen Tijdschrift, 14(4), 28–36. https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltt/article/view/549

Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. (2008). Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. Enschede: SLO. https://www.slo.nl/@4230/drempels-taal/

Herelixka, C. & Verhulst, S. (2014). Nederlands in het hoger onderwijs: Een verkennende literatuurstudie naar taalvaardigheid en taalbeleid. Taalunie. https://taalunie.org/publicaties/95/rapport-nederlands-in-het-hoger-onderwijs

Jansen, C. (2023). Zwak Nederlands van studenten is onacceptabel. Trouw.

Jansen, C., De Wachter, L., Van Dun, P. & Frik, T. (2022). Taalcompetentie in het Nederlands van Nederlandstalige studenten in het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen. Taalunie. https://taalunie.org/publicaties/213/taalcompetentie-in-het-nederlands-van-nederlandstalige-studenten-in-het-hoger-onderwijs-in-nederland-en-vlaanderen

Kuiper, C., Van Dijk, G., & Van Norden, S. (2021). Werken aan ontwikkeling van schrijfvaardigheid in hbo-vakonderwijs: theorie, praktijk en richtlijnen. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs 37(2/3), 27–43.

Landman, E. C. (2023). Formatief handelen met Hogeschooltaal. Noordhoff.

Landman, E. W. M., & Landman, M. (2018). Hogeschooltaal helpt! – De leereffecten van Hogeschooltaal. Noordhoff.

McDougal, F. & Van Haften, N. (2022). Succesvol de Toekomst in met Hogeschooltaal: Een kwantitatief onderzoek onder hbo-studenten. Ruigrok.

Oudakker, M., & Groenendijk, R. (2020). Kan schrijfvaardigheid in het voortgezet onderwijs (nog) beter aansluiten bij het hoger onderwijs? Levende Talen Magazine, 107(8), 10–14. https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltm/article/view/2118

Tweede Kamer der Staten-Generaal. (2019, 18 december). Wet taal en toegankelijkheid. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen/detail?cfg=wetsvoorsteldetails

Van de Gein, J. (2012). Taal op klompen. Uitkomsten van een onderzoek naar taalfouten aan het einde van het voortgezet onderwijs. Levende Talen Tijdschrift, 13(4), 22–30. https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltt/article/view/151

Van Zijtveld. E. (2023). Improving language proficiency. The effect of practicing in Hogeschooltaal on the passing rate of Dutch college students on a 3F technical writing skills test. [stageonderzoek, Universiteit Utrecht]. Noordhoff.

Vanhooren, S. & Wulftange, L. (2022). Taalcompetent in het hoger onderwijs: Kader voor een taalcompetentieversterkend aanbod aan hogescholen en universiteiten. In Taalunie. Taalunie. https://taalunie.org/publicaties/212/taalcompetent-in-het-hoger-onderwijs

Warps, J., De visser, M., Lodewick, J., & Termorshuizen, T. (2021). Verkenning vervolgonderwijs: Wensen van het vervolgonderwijs betreffende kennis en vaardigheden van geslaagden uit het voortgezet onderwijs. ResearchNed. Geraadpleegd op 3 maart 2023, van https://www.slo.nl/over-slo/nieuws/@19700/vervolgonderwijs-versterk-competenties/