Basisboek Duurzame Ontwikkeling is al twintig jaar een begrip in zowel het hbo als het wo. Het brede perspectief maakt het boek relevant én broodnodig voor vrijwel alle opleidingen, aldus auteur Niko Roorda. Begin 2025 verschijnt de vijfde editie, dus de hoogste tijd om terug te blikken op een veelbewogen studieboek én vakgebied.
Pionier in duurzame ontwikkeling‘Het vakgebied duurzame ontwikkeling heeft in de afgelopen decennia een enorme vlucht genomen,’ vertelt Roorda. ‘Toen ik net begon had het een nog wat vaag imago. Er werd bovendien vooral gekeken naar de afzonderlijke problemen: milieukundige verschijnselen, het klimaat, maar ook armoedebestrijding, mensenrechten enzovoorts. Maar langzaamaan werd duidelijk dat al die problemen hecht met elkaar samenhangen en dat je ze dus nooit los van elkaar kunt zien, want dan gaat elke poging om er iets in te verbeteren op voorhand mislukken. De steeds merkbaarder gevolgen van klimaatverandering hebben ervoor gezorgd dat duurzame ontwikkeling een mainstream-onderwerp is geworden. Het houdt veel mensen bezig, al gebeurt er helaas nog steeds niet genoeg. Dit benadrukt juist het belang van boeken als Basisboek Duurzame Ontwikkeling.’
Wie al bekend is met het Basisboek Duurzame Ontwikkeling weet dat het duurzaamheid in al zijn complexiteit behandelt, op mondiaal niveau. Dat gebeurt aan de hand van het Triple P-raamwerk: People (sociale duurzaamheid), Planet (ecologische duurzaamheid) en Profit (economische duurzaamheid). Deze pijlers worden afzonderlijk behandeld, maar ook hun onderlinge samenhang en invloed worden uitgebreid belicht. Daarbij is veel aandacht voor ecologische, milieukundige en economische aspecten en principes, maar ook voor ethiek, sociale duurzaamheid en filosofie. Studenten worden aan het denken gezet over vragen als: Van wie is de aarde? Wat verstaan we onder waarde? En: Wat verliezen we als niet alleen dieren en planten uitsterven, maar ook culturen en talen?
‘De kracht van het boek zit in het brede spectrum dat het beslaat,’ vertelt Roorda. ‘Het is algemeen geschreven en niet toegespitst op een specifiek specialisme. Het boek wordt gebruikt in opleidingen als techniek, economie en management, maar ook bij lerarenopleidingen, groene opleidingen en sociale studies. Het biedt docenten handvatten om het thema duurzame ontwikkeling in de opleiding goed te kunnen behandelen. Studenten ontwikkelen met het boek een brede, algemene kennis van het onderwerp: ze leren waarom het zo’n belangrijk thema is en hoe ze ermee aan de slag kunnen. Als individu, maar zeker ook als professional – bijvoorbeeld door oog te hebben voor het consequentiebereik van het bedrijf of de instelling waarvoor je werkt of zou willen werken. De lezer leert vragen te stellen als: met wie werkt dit bedrijf samen, wat is de ecologische voetafdruk en wat kan er worden verbeterd?’
Roorda vergelijkt de inbedding van het thema in het onderwijs met een boom: ‘De wortels zijn de visie van de opleiding en de onderwijsinstelling op hun rol in de samenleving en de betekenis van duurzame ontwikkeling. De stam van de boom is mijn boek, dat studenten de brede kennis biedt om verbanden te leggen tussen disciplines, zoals tussen een leerkracht, een techneut, een werktuigbouwkundige of een manager. Want één ding is duidelijk: je kunt in duurzame ontwikkeling alleen iets bereiken als je interdisciplinair of transdisciplinair kunt samenwerken. Door het boek al in het eerste jaar aan te bieden, kunnen studenten de opgedane kennis en inzichten meenemen in hun verdere specialisatie en loopbaan: de kruin van de boom.’
De manier waarop duurzame ontwikkeling wordt behandeld, verschilt per opleiding en school, vertelt Roorda. ‘Soms is het een apart vak waarbij het hele boek van A tot Z wordt behandeld, maar vaker kiezen docenten een aantal subthema’s uit die specifiek aansluiten bij hun vak. Voor die situatie is studiemeister een mooie oplossing, omdat studenten daarmee losse hoofdstukken van een boek kunnen aanschaffen.’
De vijfde editie van het Basisboek Duurzame Ontwikkeling staat, net als eerdere edities, vol met casussen uit alle delen van de wereld. Het bevat discussievragen om de studenten aan het denken te zetten en tal van QR-codes die leiden naar aanvullend materiaal, van documentaires op YouTube tot datasets over armoede, milieu en klimaat. ‘Maar er is vooral ook heel veel veranderd deze editie,’ vertelt Roorda. ‘De teksten zijn niet alleen geactualiseerd op basis van de nieuwste ontwikkelingen en inzichten, maar echt volledig herschreven. Daarbij heb ik gekozen voor een nieuwe indeling van twaalf hoofdstukken. Het boek is opnieuw ingedeeld in twaalf hoofdstukken en is handzamer geworden, doordat voetnoten en bronnen naar de online leeromgeving zijn verplaatst. Daar vinden gebruikers ook PowerPoints bij alle hoofdstukken en ondersteunend materiaal, zoals computerprogramma’s om bevolkingsgroei inzichtelijk te maken of om de mechanismen achter groeiende ongelijkheid te illustreren.’
Bij het maken van de vijfde editie heeft Roorda docenten van diverse opleidingen laten meelezen: ‘Omdat ik een zo breed mogelijk inzetbaar boek wilde schrijven, was hun input van grote waarde. Zo besteed ik in deze editie, op verzoek van de docenten van de masteropleiding Klimaatpsychologie en -gedrag (HvA), ook aandacht aan de emoties en dilemma’s die studenten kunnen ervaren bij het lezen van bepaalde gedeelten van het boek. Een mooi voorbeeld zijn de zogenoemde Draken der Passiviteit: overtuigingen die je ervan weerhouden om in actie te komen. Zo heb je de klimaatspagaat (‘Wat kan ik daar, met mijn soort werk, nou helemaal aan bijdragen?’), de bagatellisering (‘De problemen zijn ver weg, ik ga er hier geen last van krijgen.’) en de verlamming (‘Ik kan het niet: al die rampen, ik word er zo verdrietig en depressief van.’). Vervolgens bespreek ik waarom we vooral wél in actie moeten komen en wat we concreet kunnen doen (zie het Handelingsperspectief) als individu of als professional. ‘
Drie jaar lang werkte Roorda intensief aan de herzieningen. ‘Mijn werk is niet alleen mijn beroep, maar ook mijn hobby, passie en missie. Zomaar stoppen was dus geen optie, maar gelukkig was het alle inspanning waard!’ Op 30 januari wordt in Rotterdam een symposium georganiseerd, waar duurzame ontwikkeling centraal staat. Tijdens dit evenement wordt ook de nieuwste editie van Basisboek Duurzame Ontwikkeling gepresenteerd. ‘Het belooft een mooie middag te worden met vooraanstaande experts die komen spreken. Het symposium is niet alleen de lancering van het boek, maar ook een beetje mijn afscheid uit het werkveld. Het is tijd om het wat kalmer aan te doen. Voor mij zal het dus zeker ook een dag met een emotioneel randje worden.’
Een overzicht van de sprekers, en het aanmeldingsformulier voor het symposium, kun je vinden op Symposium “Duurzaamheid in het onderwijs”. Tijdens het symposium krijgen hbo-docenten een beoordelingsexemplaar van Basisboek Duurzame Ontwikkeling. Bekijk hier alvast de inhoudsopgave.
Kan je niet aanwezig zijn bij het symposium, maar wil je het boek wel bekijken: Basisboek Duurzame Ontwikkeling
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
