Multiperspectiviteit en inclusiviteit in de geschiedenisles

Redactie Noordhoff

Artikel

Voortgezet onderwijs,

Geschiedenis

Waarom meerdere perspectieven belangrijk zijn

Geschiedenis is meer dan jaartallen en veldslagen. Het gaat over mensen, keuzes en de wereld zoals die toen was. En juist daarom is multiperspectiviteit zo belangrijk in het onderwijs. Noordhoff gaat in gesprek met Hans Bulthuis (lerarenopleider en vakdidacticus geschiedenis aan de HvA en methodedidacticus voor Geschiedeniswerkplaats) en met Bernadette Hijstek (educatief auteur, eindredacteur en bouwplanmaker die de lijnen van de nieuwe editie van de methode Geschiedeniswerkplaats uit heeft gezet).

Op de vraag hoe multiperspectiviteit uit te leggen is, vertelt Hans Bulthuis: “Op meerdere manieren naar iets kijken, een open blik hebben. Bij de ontdekkingsreizen bijvoorbeeld: wat vonden de Afrikanen ervan dat Europeanen hun wereld ‘ontdekten’? Ook weten veel mensen niet dat in de 15^e eeuw er vanuit China enorme schepen naar Kaap de Goede Hoop voeren, veel groter dan de schepen van de Europese ontdekkers. De Chinezen maakten keuzes die Europeanen niet maakten; zo concentreerden zij zich op hun middenrijk, waar ze alles hadden. In tegenstelling tot de Europeanen, die andere gebieden nodig hadden om hun macht uit te breiden. Dat was voor mij een eyeopener.”

Herkenning en inclusie voor alle leerlingen

“We vertellen nu over de geschiedenis van Afrika voordat de Europeanen er kwamen. Het is goed als ook kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond zich kunnen herkennen in de lesstof.” voegt Bernadette Hijstek toe. Door dit mee te nemen in de methode maak je het rijk, inclusief en meer herkenbaar. We hebben in het beeldgebruik ook goed gekeken naar gender: het zijn niet alleen witte mannen op de afbeeldingen. Zo kun je een ander soort geschiedenis vertellen.”

De geschiedenis van Afrika vóórdat de Europeanen er kwamen.

Concrete voorbeelden uit de methode

Bernadette: “De methode bevat een breed scala aan perspectieven en bronnen: van Afrikaanse koningen en keizers tot invloedrijke vrouwen zoals Zubaidah, vrouw van kalief Haroen ar-Rashid, die dichtwedstrijden organiseerde en infrastructuur aanlegde om de bedevaart naar Mekka makkelijker te maken. Historische figuren worden niet langer alleen vanuit een Europees of mannelijk perspectief belicht, maar ook vanuit de context en keuzes van andere culturen en genders.”

Leerlingen maken opdrachten die hen uitdagen om gebeurtenissen vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Bijvoorbeeld: hoe beïnvloedden keuzes van Europese ontdekkingsreizigers de samenlevingen in Afrika, Azië en Amerika? Welke alternatieve strategieën of ervaringen bestonden er buiten Europa? Zo oefenen leerlingen niet alleen met feiten, maar ook met kritisch denken en empathie, belangrijke vaardigheden volgens de nieuwe kerndoelen en eindexameneisen.

Een rijker en actueler verhaal

Door deze aanpak ontstaat een geschiedenisles die rijker en toegankelijker is. Hans: “We maken bijvoorbeeld gebruik van bronnen die een open blik geven op het leven van de gewone burger.” Het brengt verhalen tot leven die voorheen nauwelijks aan bod kwamen en laat zien dat geschiedenis niet één verhaal is, maar een samenspel van ervaringen, keuzes en perspectieven. Zoals Hans toelicht: “Er is een berekening gemaakt dat koning Mansa Moussa van Mali in de 14^e eeuw rijker was dan Elon Musk nu. Dat soort vergelijkingen helpt leerlingen om een andere waardering te krijgen voor macht en rijkdom in de geschiedenis.”

Actueel en inspirerend voor de klas

Geschiedeniswerkplaats sluit aan bij actuele discussies over diversiteit en inclusie. De focus ligt op het verhaal van de geschiedenis, waarin leerlingen zichzelf kunnen herkennen en leren denken vanuit meerdere perspectieven. Voor docenten betekent dit een krachtig hulpmiddel om leerlingen te laten ontdekken dat geschiedenis over mensen overal ter wereld gaat.

Tip: de inclusieve en multiculturele aanpak wordt ondersteund door krachtig beeldmateriaal in de methode: zie ons artikel over beeldgebruik in de geschiedenisles voor voorbeelden en inspiratie.