4 scenario’s toekomstig onderwijs

De scenario’s zijn een update van een eerder rapport van de OESO – de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling – uit 2001: What Schools for the Future? De inhoud is altijd actueel gebleven. Maar omdat er sinds de eeuwwisseling veel veranderd is, ontwikkelde de OESO een nieuwe versie.

Scenario 1: Scholing uitgebreid

Dit scenario gaat uit van ons huidige schoolmodel, uitgebreid met moderne technologie. Lesroosters worden flexibeler, er komen meer gemengde instructiemethoden. De strikte grenzen tussen vakken vervagen en leren wordt steeds individueler.

Schooldiploma’s zijn nog steeds een belangrijk criterium voor economisch en sociaal succes. Maar het besef groeit dat schoolexamens alleen niet toereikend zijn; studenten vullen ze aan met alternatieve certificaten en bijvoorbeeld vrijwilligerswerk.

Op nationaal niveau blijft een gemeenschappelijk curriculum met bijbehorende beoordelingsinstrumenten gelden. De rijksoverheid is nog altijd de belangrijkste beslisser voor het onderwijs. Maar haar machtspositie brokkelt af, nu particuliere aanbieders steeds meer invloed krijgen. Succesvolle innovaties uit het bedrijfsleven sijpelen snel door.

In deze setting blijft een kleiner, maar goed opgeleid onderwijskorps verantwoordelijk voor het ontwerpen van leerinhouden en -activiteiten. Maar de implementatie en controle ervan kunnen gerust worden overgelaten aan ondersteunend personeel, of aan onderwijsrobots. In dit scenario is het belangrijk goed te kijken naar de loopbaanontwikkeling van docenten. Zij hebben behoefte aan een takenpakket dat aansluit bij hun niveau.

Scenario 2: Onderwijs uitbesteed

In dit scenario staan ouders en de gemeenschap om ons heen centraal. Er ontstaan allerlei initiatieven als alternatief voor scholen. Publieke en private aanbieders concurreren om de kwaliteit van het lesaanbod te verbeteren. Er ontstaat een mix van thuisonderwijs, bijles, online leren en gemeenschapsgericht onderwijzen en leren.

Door deze trend vallen traditionele onderwijssystemen uiteen. Scholen degraderen tot een soort basisvoorziening, die goedkope kinderopvang, leermogelijkheden en dagbesteding biedt.

Rigide structuren zoals jaargroepen en onderwijsfasen worden losgelaten. Dit biedt leerlingen meer mogelijkheden om in hun eigen tempo te leren. Ook kan formeel leren beter gecombineerd worden met andere activiteiten.

Traditionele conventies, contractuele regelingen en uitgestippelde loopbanen worden snel uitgehold. Er komt een grotere verscheidenheid in het personeelsbestand: met onderwijsverzorgers, loopbaanadviseurs, skills-analisten en pedagogisch specialisten.

Nu er geen uniform onderwijsmodel meer is, ontstaan er zorgen over groeiende sociale fragmentatie. Er wordt gepleit voor een terugkeer van de dienstplicht – in dit geval met maatschappelijke in plaats van militaire doeleinden.

Scenario 3: Scholen als leerknooppunten

In dit scenario blijven scholen bestaan, maar worden diversiteit en experimenteren de norm. Scholen openen hun deuren en verbinden zich met de lokale gemeenschap. Ze gaan partnerschappen aan met musea, bibliotheken, wooncentra en technologische hubs. Deze bieden een verscheidenheid aan vaardigheden en expertise die kunnen worden ingezet om het leren te ondersteunen.

Scholen behouden de meeste van hun functies. Maar tegelijkertijd komen er andere vormen van competentie-erkenning op de arbeidsmarkt, waardoor de druk op het halen van een diploma vermindert. Als gevolg daarvan kan ook de huidige trend naar steeds langere schoolloopbanen worden gekeerd.

Scholen werken niet meer met leerlingvolgsystemen en cijfers. Een breed scala aan leerbronnen wordt erkend en gewaardeerd en het onderscheid tussen formeel en niet-formeel leren vervaagt. Leerlingen stellen samen met peers en docenten hun doelen vast.

Leraren fungeren als ingenieurs van steeds veranderende leeractiviteiten. Docenten met veel pedagogische kennis en hechte banden met meerdere netwerken zijn cruciaal. In dit scenario ligt de nadruk sterk op de initiële opleiding van leraren en op hun professionele ontwikkeling, hoewel zij zich op een flexibelere manier kunnen ontwikkelen dan nu het geval is. Tegelijkertijd krijgen andere professionals dan leraren een belangrijke rol.

Scenario 4: Learn-as-you-go

Dit scenario bouwt voort op de snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI), virtual en augmented reality en het Internet of Things. Onze perceptie van onderwijs en leren is volledig veranderd. Er zijn geen scholen meer, leermogelijkheden zijn overal ‘gratis’ beschikbaar. De grens tussen onderwijs, werk en vrije tijd vervaagt.

Voor het onderwijs wordt collectieve intelligentie gebruikt om realistische problemen op te lossen. Certificering is niet langer nodig. Iedereen heeft een persoonlijke AI-assistent die verbinding maakt met de omgeving om het eigen informatiesysteem te voeden en gepersonaliseerde leeroplossingen aan te bieden.

Een deel van de infrastructuur van het oude schoolsysteem mag blijven bestaan, hoewel de functie veel opener en flexibeler is. Net als bij scenario 2 kunnen er regelingen voor kinderopvang nodig zijn. ‘Slimme’ infrastructuur zorgt voor intelligente speelplaatsen waar kinderen zich veilig kunnen ontwikkelen.

De onderwijsprofessional is verdwenen in deze samenleving waar altijd en overal rijke leermogelijkheden beschikbaar zijn. Individuen zijn prosumenten (professionele consumenten) van hun eigen leerproces geworden.

Meer informatie: https://www.oecd.org/education/back-to-the-future-s-of-education-178ef527-en.htm

Vind je dit interessant, download dan hieronder ook het Whitepaper ‘Gamification’.