Kunnen we kunstmatige intelligentie inzetten om het lerarentekort in Nederland te verminderen? Deze vraag stelde Noordhoff START aan Bernolf Kramer, docent onderwijskunde en digitale geletterdheid aan de Pabo van Fontys Hogescholen.
Kramer geeft niet alleen les op de hogeschool, maar houdt zich al jaren bezig met de positie van digitale geletterdheid in het onderwijs. Bovendien zit hij in de programmaraad van NOLAI, het Nationaal Onderwijslab AI van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hoe ziet hij de positie van AI binnen de aanpak van het lerarentekort?
Op de vraag of AI dé oplossing is voor het lerarentekort, antwoordt Kramer: “Nee, dat denk ik niet. Ik zie nog niet zomaar een robot een docent vervangen. Daarvoor zitten er nog te veel haken en ogen aan het gebruik van AI. Maar slimme inzet van AI kan wél de werkdruk verlagen. Tenminste, op de lange termijn.”
Want er zal eerst flink geïnvesteerd moeten worden in de scholing van docenten. Kramer: “Je moet ervoor zorgen dat docenten vaardig genoeg zijn om met AI te werken. Ze moeten weten hoe ze het in kunnen zetten. Dat levert in eerste instantie niet minder werk op, maar juist meer. Scholing van docenten is niet zo makkelijk in een tijd waarin de ene technologische ontwikkeling over de andere struikelt. Dat tempo is voor liefhebbers al lastig bij te benen; laat staan voor docenten die weinig met technologie hebben.”
Toch zal AI in de toekomst een steeds grotere rol krijgen in het onderwijs. Kramer: “Dat kan ook niet anders, want AI valt niet meer weg te denken uit onze samenleving. Dan kun je maar beter de mogelijkheden tot samenwerking onderzoeken.”
En die mogelijkheden zijn er genoeg. Chatbots dagen ons bijvoorbeeld uit kritisch naar ons onderwijs te kijken. “Als zo’n bot jouw toets volledig kan invullen, weet je dat je vraagstelling wel wat aangescherpt mag worden. Dat is misschien niet altijd leuk, maar het houdt je wel scherp”, zegt Kramer.
Ook in een virtuele assistent ziet Kramer wel wat: “Veel grote bedrijven werken al met een chatbot. Als een klant een chat start met de klantenservice, krijgt die eerst contact met een AI-gestuurde chatbot. Die beantwoordt het gros van de vragen probleemloos. Met andere woorden: de aanwezigheid van zo’n virtuele assistent scheelt een echte medewerker heel veel tijd. Eenzelfde systeem kun je in het onderwijs creëren. Wanneer studenten vragen hebben, kunnen ze eerst bij een virtuele assistent terecht. Die legt een bepaalde formule op een paar verschillende manieren uit. Pas als de student er met de chatbot niet uitkomt, stapt hij naar de docent.”
Bovendien kan AI heel wat nakijkwerk uit handen nemen. Kramer: “Je ziet het nu al met bijvoorbeeld Bard van Google. Een student kan een essay door Bard laten nakijken op spelling. En het mooie is: Bard verbetert niet alleen; de tool geeft ook aan waarom woorden een bepaalde spelling hebben. Met behulp van zo’n tool komt een student echt tot leren. Dat gebeurt niet als een AI-instrument alleen maar klakkeloos fouten verbetert.”
Als Kramer zijn fantasie de vrije loop laat, ziet hij voor zich dat een virtuele onderwijsassistent kleine groepjes studenten coacht. “Leerkrachten en docenten moeten continu differentiëren. Een groepje leerlingen dat niet meer nodig heeft dan algemene instructie, kan die instructie best krijgen van een AI-gestuurde onderwijsassistent. Daarmee kan de leerkracht zich richten op de kinderen die meer ondersteuning nodig hebben.”
Ook in het beroepsonderwijs biedt een virtuele onderwijsassistent kansen: “Je kunt studenten bijvoorbeeld gesprekstraining aanbieden met behulp van een hologram dat terugpraat. Dat scheelt de docent een hoop tijd. Belangrijk is wel dat de feedbackloop goed geborgd is. Een student moet weten waar hij nog aan kan werken. Anders heeft een training met een kunstmatige gesprekspartner helemaal geen zin.”
De bredere inzet van AI in de klas staat of valt volgens Kramer met de aanwezigheid van goede feedback. “AI kan prima toetsen nakijken. Maar voor de interpretatie van de resultaten is toch echt een docent nodig. Die is, in tegenstelling tot AI, in staat conclusies te trekken. En juist die conclusies zijn in het begeleidingsproces hard nodig.”
Een andere belangrijke risicofactor die maakt dat de virtuele onderwijsassistent niet zomaar zijn intrede kan doen. Kramer: “Alleen al de ethische component maakt dit zo’n complex vraagstuk. Want wie bepaalt de algoritmes waar de student zijn antwoorden op baseert? Is dat het grote techbedrijf? De mensen aan de knoppen kunnen je in feite alles wijsmaken. Voor je het weet, is de wereld enorm gekleurd. Anderzijds moeten we ons afvragen wat er met de data gebeurt die we zelf invoeren. Hoe secuur wordt daarmee omgegaan?”
Daarnaast hamert Kramer op de kennis die nodig is om AI op de juiste manier in te kunnen zetten. “Zonder kennis kun je AI nauwelijks inzetten. Dat geldt voor zowel de docent als de student. Het gaat dan niet alleen om kennis over de technologie, maar vooral ook om kennis van de wereld.”
Volgens Kramer blijft de docent voorlopig nog wel nodig in de klas, maar gaat zijn functie er anders uitzien. “De docent waarborgt het leerproces, nu en in de toekomst. Steeds vaker vertrouwt hij taken toe aan een chatbot, maar de procescontrole blijft zijn taak. De docent van de toekomst moet daarnaast sowieso met moderne technologie uit de voeten kunnen. De vraag is echter of elke docent zelf over die kwaliteit moet beschikken. Scholen kunnen natuurlijk ook met experts gaan werken.”
Ten slotte staan we nog even stil bij het lerarentekort. Want als AI het tekort niet direct terug kan dringen, wat dan wel? Kramer heeft daar wel ideeën over: “Het zou mooi zijn als mensen vaker hybride gaan werken: een paar dagen in het bedrijfsleven en een paar dagen voor de klas. De kennis die professionals uit het werkveld hebben, is enorm bruikbaar in het onderwijs. Hetzelfde geldt uiteraard voor ambachtslieden. Als zij hun kennis over leren brengen aan de volgende generatie, is dat goud waard.”
Professionals die met één been in de klas staan en met het andere in het werkveld. Met een chatbot als extra paar ogen en handen aan hun zijde. Het klinkt als een prima combinatie om de jeugd van de toekomst op te leiden.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
In dit onderzoek zijn we op zoek gegaan naar antwoorden op vragen zoals: Hoe gaan docenten om met veranderingen en welke impact hebben ze op belangrijke aspecten als studentenwelzijn, zelfsturing en zelfregulerend leren? En niet te vergeten, hoe integreren we AI op een effectieve manier in het hoger onderwijs?
