Waarom studenten soft skills nodig hebben

Complexe probleemoplossing

Een van de grootste problemen van het traditionele onderwijs is dat het grotendeels gericht is op het uit het hoofd leren van informatie (het zogenaamde stampwerk), met als resultaat dat studenten over veel theoretische kennis beschikken, maar niet goed weten hoe ze die kennis in de praktijk moeten toepassen. Het gevolg is dat ze, wanneer ze voor een nieuw, complex probleem komen te staan en buiten de gebaande paden moeten denken, vaak vastlopen en er niet in slagen een oplossing te vinden. Om dit te veranderen moeten scholen zich meer gaan richten op methoden waarmee studenten probleemoplossende vaardigheden verwerven, zodat ze als er plotselinge, onverwachte veranderingen optreden, daar goed op in kunnen spelen.
Probleemoplossing kan omschreven worden als het vermogen om logica en verbeeldingskracht te gebruiken om oplossingen voor moeilijke of complexe vraagstukken te vinden. Voor dit vermogen zijn twee kernvaardigheden vereist: convergent en divergent denken. Convergent denken is gericht op het vinden van de meest doeltreffende oplossing voor een bepaald probleem, terwijl divergent denken een proces is waarbij veel verschillende mogelijkheden verkend worden om creatieve oplossingen te vinden voor problemen die zich aandienen. Het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden geeft studenten een veel grotere kans op succes, want deze vaardigheden spelen niet alleen een sleutelrol in hun persoonlijke ontwikkeling, maar zijn straks ook van grote invloed op hun kansen op de arbeidsmarkt en hun algehele bijdrage aan de samenleving.
Om dit te bereiken moeten we een andere visie op onderwijs ontwikkelen en studenten een leerervaring bieden die meer inhoudt dan alleen het uit het hoofd leren van feiten. Dat betekent natuurlijk niet dat kennis niet belangrijk is, maar we moeten studenten ook laten zien hoe ze die kennis kunnen gebruiken om complexe problemen in de echte wereld op te lossen. Zo moeten ze leren welke factoren van belang zijn bij het oplossen van een nieuw probleem, belangrijke verbanden kunnen leggen tussen gegevens en resultaten, en alle puzzelstukjes met elkaar kunnen verbinden om een oplossing voor een probleem te vinden.

Creativiteit

Een andere vaardigheid die steeds belangrijker wordt, is creativiteit. Robert E. Franken, emeritus-hoogleraar aan de Universiteit van Calgary, omschrijft creativiteit als “het vermogen om ideeën, alternatieven of mogelijkheden te bedenken of te herkennen die nuttig kunnen zijn om problemen op te lossen, met anderen te communiceren, en onszelf en anderen te entertainen.” Hoewel het traditionele onderwijs, waar veelal gebruikgemaakt wordt van gestandaardiseerde toetsen en een one-size-fits-all-benadering, creativiteit niet echt aanmoedigt, zijn veel onderwijskundigen inmiddels gelukkig wel van mening dat creativiteit een essentiële vaardigheid is. Creativiteit motiveert studenten om te leren en zorgt ervoor dat ze meer betrokken zijn bij het leerproces. Creatief bezig zijn stimuleert ook de ontwikkeling van de hogere cognitieve vaardigheden, het helpt studenten verbanden te leggen tussen nieuwe informatie en eerder opgedane kennis en het leidt tot een verbetering van de leerresultaten. Creativiteit bevordert bovendien de emotionele groei doordat studenten de vrijheid krijgen om op onderzoek uit te gaan. Het proces van ‘vallen en opstaan’ dat bij creativiteit hoort helpt hen ook om zelfvertrouwen en veerkracht te ontwikkelen. Tot slot kunnen studenten door het ontwikkelen van creatieve vaardigheden hun toekomstperspectieven verbeteren in een wereld waarin steeds meer banen als gevolg van automatisering verdwijnen.
Volgens Niko Slavnic, docent ondernemerschap aan de IEDC-Bled School of Management in Slovenië en de ESSCA School of Management in Frankrijk, moeten docenten hun studenten eerst leren los te komen van traditionele denkpatronen en hen aansporen uit hun comfortzone te stappen, zodat ze hun creativiteit volledig kunnen ontplooien. Pas als ze bestaande regels en verankerde structuren kritisch tegen het licht beginnen te houden, kunnen ze hun creatieve vermogens echt gaan aanboren. Op het Suikerterrein, de locatie van een oude suikerfabriek in de stad Groningen, organiseert ROC het Alfa-college allerlei creatieve, duurzame projecten voor studenten. Zo werken studenten van de opleiding Bouw aan het ontwerpen en bouwen van Tiny Houses: betaalbare, energie-efficiënte huisjes die een oplossing kunnen zijn voor het huizentekort in ontwikkelingslanden. En modestudenten doen mee aan een project dat als doel heeft een duurzame kledinglijn te creëren. Er staat ook een oude shuttlebus die nu als klaslokaal dient, en op het dak van een oude zeecontainer worden allerlei planten geplant zodat studenten kennis opdoen over circulaire materialen.

Kritisch denken

De laatste vaardigheid die we in dit artikel bespreken is kritisch denken. Kritisch denken kan omschreven worden als het vermogen om voorgeschotelde informatie met logica en rede te analyseren en te beoordelen met als doel de meest doeltreffende oplossing voor een bepaald probleem te vinden. Voor studenten is het heel belangrijk zich deze vaardigheid eigen te maken, omdat ze daarmee onafhankelijke, zelfstandig werkende individuen worden die voor sturing niet voortdurend afhankelijk zijn van hun leraren. Volgens onderzoeker Jane Qinjuan Zhang stelt kritisch denken studenten in staat “zich een goed beeld te vormen van hun leerstijlen en sterke en zwakke punten en kunnen ze daardoor meer verantwoordelijkheid nemen voor hun leerweg.” Kritisch denken kan studenten ook helpen hun studieprestaties te verbeteren en emoties in te zetten om hun boodschap effectiever over te brengen. Daarnaast helpt kritisch denken bij het ontwikkelen van empathie voor andere standpunten en helpt het studenten om goed in teamverband te kunnen werken.
Wie over een goed kritisch denkvermogen beschikt, kan ook feiten van fictie onderscheiden en dat is heel belangrijk nu nepnieuws (fake news) wereldwijd een steeds grotere uitdaging wordt. Uit recent onderzoek van Stanford University blijkt dat 82 procent van de tieners geen verschil ziet tussen echt nieuws en advertenties met de vermelding ‘gesponsorde inhoud’. Het is daarom van belang dat onderwijsinstellingen concrete stappen nemen om het kritisch denkvermogen van studenten te verbeteren door middel van lessen of activiteiten die hierop gericht zijn. Studenten moeten ook hun eigen mening leren vormen door kritisch na te denken over de ideeën die ze tegenkomen, in plaats van meteen gevoelsmatig te reageren.

Doordat digitale technologieën een steeds grotere rol spelen in allerlei facetten van ons leven, zien we dat ook de vraag op de arbeidsmarkt verandert. Om op de werkplek van morgen succesvol te zijn, zullen studenten dus nieuwe vaardigheden moeten ontwikkelen. Steeds meer banen vallen weg door automatisering, maar daardoor komt er wel veel meer vraag naar werknemers die over soft skills beschikken, zoals complexe probleemoplossing, creativiteit en kritisch denken. Door ervoor te zorgen dat studenten de school met deze vaardigheden verlaten, helpen docenten hen hun kansen op succes aanzienlijk te vergroten, welk carrièrepad ze ook kiezen.