Slim klassenmanagement voor een motiverend leerklimaat op school

Als voormalig docent, ontwikkelingspsycholoog, systeemtherapeut en mediator komt Steven regelmatig bij scholen over de vloer om workshops en lezingen over pedagogiek te geven. Daarbij kijkt hij altijd vanuit een ‘bifocale bril’ naar zowel de leerling, de leerkracht, de klas, het team als de gehele school. Want dat zijn stuk voor stuk bouwstenen die samen moeten werken om een motiverend leerklimaat te creëren.  

Lessen, groepen en lokalen structureren

Slim klassenmanagement is daarbij de eerste stap, volgens Steven. “Het spreekt vanzelf dat je binnen scholen structuren nodig hebt. De vraag is hoe je die structuur vormgeeft, zowel binnen de les, de groep, als het klaslokaal. Die laatste wordt wel eens vergeten, maar je kunt je lokaal heel goed structureren door vooraf te kijken hoe je de stoelen en tafels neerzet en hoe je een overzichtelijke, geordende ruimte creëert. Ik was een keer bij een onrustige klas en toen ik het lokaal binnenkwam, zag ik overal vuilniszakken staan waarvan niemand wist wat die daar deden. Nu kom ik niet op scholen om klaslokalen op te ruimen, maar dat was wél het eerste wat ik daar gedaan heb. Want een onrustige ruimte kweekt onrustig gedrag.” 

Ook de lessen zelf en de verhouding tussen leraar en leerlingen zijn belangrijke elementen binnen klassenmanagement. Steven legt uit: “Als je bij aanvang van een les nog haastig op zoek moet naar een filmpje, ben je te laat. Dan ontstaat er onrust in de klas. Hetzelfde geldt wanneer afspraken onduidelijk zijn of regels niet consequent worden toegepast. Of wanneer je zomaar begint met je les, zonder eerst duidelijk te maken wat je van de leerlingen verwacht en wat het doel is.   Duidelijke instructies en routines zijn de sleutel tot slim klassenmanagement. Dat zijn overigens zaken die je ook binnen de driehoek leerkracht, team en management kunt afspreken. Zo zorg je ervoor dat het voor leerlingen niet uitmaakt bij welke docent ze zitten, omdat elke les op dezelfde gestructureerde manier begint.”  

Starten aan het begin van het schooljaar

Slim klassenmanagement leidt volgens Steven tot meer motivatie, betere leerprestaties en een fijner leer- en werkklimaat, voor zowel leerling als leerkracht. Maar waarom is het zo belangrijk om er meteen bij de start van het schooljaar mee te beginnen? Steven: “Als je eerste drie lessen rommelig verlopen, dan is dat later moeilijk om te buigen. Maar als je eerste drie lessen strak georganiseerd zijn, met heldere verwachtingen en heldere opdrachten, dan wordt dat de cultuur binnen jouw klas.”  

De weken tussen het einde van de zomervakantie en het begin van de herfstvakantie worden niet voor niets ‘de gouden weken’ genoemd, zegt Steven: dan zet je de lijnen uit. Die weken kunnen echter ook loden weken worden, wanneer je patronen accepteert waar je vervolgens de rest van het jaar last van hebt. “Denk maar aan leerkrachten die heel losjes beginnen en hun gezag later terug moeten winnen. Dat wordt een gevecht, want leerlingen accepteren dat niet meer. Je kunt beter ‘streng’ starten en de teugels twee maanden later wat meer laten vieren.” 

Investeren in de relatie

Steven beaamt dat er natuurlijk verschillen zijn tussen basisonderwijs en voortgezet onderwijs. “In het basisonderwijs zijn leerkrachten altijd in hun eigen klas en wordt de volwassen wereld voor leerlingen vertegenwoordigd door meester Hans of juf Rita. Op middelbare scholen hebben leerlingen zo’n vijftien docenten en is de afstand groter. Daarom is een mentor daar zo belangrijk. Iemand die een veilige klas weet te creëren.” 

Sowieso wordt de relatie tussen leraar en leerling volgens Steven steeds belangrijker: of je nu in het basis- of in het voortgezet onderwijs lesgeeft. Net zoals de relatie tussen leerlingen en de wereld waarin zij leven. “Als bijvoorbeeld iemand als Trump wordt gekozen, moet een school daar aandacht aan besteden. Natuurlijk hoef je dat niet bij elke maatschappelijke ontwikkeling te doen, maar bij zulke kantelpunten moet je als school laten zien dat je voeling hebt met wat er in de samenleving speelt. Je wilt geen kennisoverdrachteiland worden waar leerlingen zich niet mee identificeren. Als docent kun je daar actief op inspelen. Want we weten dat leerlingen niet alleen goed leren als hun intrinsieke motivatie wordt aangesproken. Maar ook wanneer de verhouding met hun leraar optimaal is. Slim klassenmanagement geeft je de ruimte om sterker in die verhouding te investeren.” 

Bekijk hier meer over leerlingmotivatie