Motivatie op de middelbare school? Zo kweek je het!

1. Start je lessen krachtig en betekenisvol

Een goede les begint met een doelgerichte en activerende opening. Bijvoorbeeld een begintaak die leerlingen zelfstandig oppakken zodra ze binnenkomen. Dit kan een prikkelende vraag zijn of een observatie-opdracht. Je kunt je leerlingen ook laten nadenken over het ‘waarom’ van de les. Wat is het nut van deze kennis en wat zouden zij uit de les kunnen halen? Als je dat samen met hen verkent, stimuleer je hun nieuwsgierigheid.

Ook het ophalen van voorkennis kan heel nuttig zijn. Niet alleen zijn je leerlingen meteen scherp, ze ervaren ook dat ze al iets kunnen. Dat motiveert en draagt bij aan hun gevoel van competentie. Als de lesstof lastig is, helpt jouw begeleiding of hun eigen inzet om dat gevoel te versterken. Ondertussen zie je waar de groep staat en kun je je les daarop afstemmen.

2. Kies werkvormen die écht aanzetten tot leren

Actieve werkvormen zijn leuk, maar ze werken alleen als ze goed aansluiten bij wat je wilt bereiken. Als leerlingen voelen dat ze mee mogen denken en dat hun inbreng ertoe doet. En als ze binnen duidelijke kaders de ruimte krijgen om keuzes te maken in hun eigen leerproces. Je kunt ze bijvoorbeeld laten kiezen welke opdracht of casus hen het meest aanspreekt. Of in welk format ze een eindproduct willen gieten. Daarmee stimuleer je hun gevoel van autonomie.

Werkvormen waarbij ze leren samenwerken om problemen en vraagstukken op te lossen, stimuleren bovendien hun gevoel van verbondenheid. Denk aan samen een praktijkcasus analyseren, in kleine teams mentale puzzels oplossen of eerst zelf nadenken over een dilemma en die daarna in tweetallen bespreken. Op die manier maak je ze betrokken en wakker je hun intrinsieke motivatie pas écht aan. Zeker wanneer ze binnen een samenwerkingsopdracht iets moeten bereiken dat buiten hun individuele kunnen ligt.

3. Eén leerdoel, meerdere routes

Elke leerling is anders. Ze verschillen in tempo, voorkennis en de mate van ondersteuning die ze nodig hebben. Wanneer je convergente differentiatie toepast, werken alle leerlingen toe naar hetzelfde leerdoel, maar krijgen ze de ruimte om dat via een eigen route te doen.

Dat betekent dat sommige leerlingen extra uitleg nodig hebben, terwijl andere leerlingen meteen door kunnen naar verdieping. Wanneer je hier als docent flexibel in bent, help je je leerlingen stapjes te zetten die passen bij hun niveau. Daardoor voelen ze dat ze vooruitgaan. Dat geeft zelfvertrouwen, versterkt hun gevoel van competentie en jaagt hun motivatie om te leren verder aan.

Door ze ook kleine keuzes te geven — bijvoorbeeld in welke opdracht ze maken of welke werkvorm ze gebruiken — help je hun autonomie. Belangrijk is wel dat het leerdoel voor iedereen helder blijft.

Tot slot: motivatie als hefboom voor leren

Motivatie groeit dus als leerlingen ervaren dat ze:

• zelf betekenisvolle keuzes mogen maken (autonomie),
• succesvol kunnen zijn (competentie),
• erbij horen en ertoe doen (verbondenheid).

Als docent kun je hier elke dag aan bijdragen. Niet alleen door het leren leuker te maken, maar ook door slimme, doordachte keuzes te verweven in je lesaanpak. Zo wordt motivatie geen doel op zich, maar een krachtig middel om iedere leerling een stap verder te helpen. Want een leerling gaat pas écht vooruit, wanneer de motivatie van binnenuit komt.