Home / Kennisbank / “Leesplezier begint bij een sterk leesbeleid”
Ineke de Roo en Caroline Heijer van Stichting Lezen zetten zich dagelijks in om mbo-studenten weer met plezier aan het lezen te krijgen. Maar wat kunnen scholen en docenten zélf doen om leesplezier te bevorderen? En welke instrumenten zijn er als ondersteuning? “Leesplezier gaat verder dan het klaslokaal, dat moeten we verankeren in sterk, strategisch leesbeleid.”
Ineke de Roo werkte jarenlang in het mbo. Als docent Nederlands, maar ook als taalcoördinator en als mede-oprichter van Heel Rotterdam Leest. Sinds een half jaar werkt ze bij Stichting Lezen, waar ze als specialist (v)mbo en praktijkonderwijs leesbevordering op de kaart wil zetten. Collega Caroline Heijer coördineert het programma de Bibliotheek op school, een aanpak die door een structurele samenwerking tussen bibliotheken en scholen de leesmotivatie van leerlingen wil vergroten.
Tijdens haar docentencarrière merkte Ineke dat lezen binnen veel mbo’s nauwelijks op de kaart stond. Het grootste euvel? Een gebrek aan een strategisch leesbeleid. “Een projectje hier en een projectje daar en dan was de aandacht voor leesbevordering alweer snel tanende. Maar als je wilt dat studenten zich echt ontwikkelen, moet je lezen verankeren en structureel op de kaart zetten. Dat begint bij beleid. Bij scholen die lezen belangrijk vinden, daar uren en menskracht voor vrijmaken en een mooie boekencollectie binnenhalen. En bij scholen die bewust een liefde voor lezen uitstralen. In sommige gebouwen mag je niet eens een poster over lezen ophangen, maar lezen gaat wél meer leven als er een boekomslag of een gedicht aan de muur hangt.”
Daarnaast vindt Ineke dat leesbevordering bij alle vakgroepen op de agenda zou moeten staan. “Zelf was ik geen vakdocent, maar mijn collega’s wel. En die waren hartstikke populair, want zij wisten alles van de technische vakken. Als zij boeken of artikelen aanraden bij hun studenten, dan heeft dat zo’n meerwaarde. We moeten ervan af dat studenten verzuchten: “Ja hoor, we moeten weer wat lezen voor Nederlands.”
Veel studenten zijn zich er niet van bewust hoe belangrijk lezen eigenlijk is. Maar als je leesvaardigheid op peil is, dan worden opdrachten bij wiskunde of technische vakken ook stukken makkelijker, betoogt Ineke. “Zo is het rekenexamen heel talig. Bovendien schrikken veel mbo’ers als ze doorstromen naar het hbo en daar opeens onwijs veel moeten lezen. Basisvaardigheden als lezen moeten dus veel sneller en beter onder de knie. Een andere belangrijke taak van het mbo is studenten goed voorbereiden op de maatschappij. En als je niet goed kunt lezen of niet goed begrijpt wat de gemeente bedoelt in een brief, dan ben je ook niet in staat om volledig mee te draaien in die maatschappij.”
Dat onderkent de politiek ook. Uit De Staat van het Onderwijs, een rapport van de Inspectie van Onderwijs, blijkt dat ruim twintig procent van de scholen een onvoldoende scoorde bij het inspectieoordeel. Het rapport wijst ook op de internationale PISA-peiling van 2022, waaruit bleek dat de leesvaardigheid onder Nederlandse vijftienjarigen sterker daalt dan in andere landen. En dat de kwaliteit onder het Europees gemiddelde ligt. Dat heeft impact op hun hele verdere leven.
Caroline: “Het is inderdaad zorgwekkend dat het niet goed gaat met de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren. Het grote verschil met het buitenland is dat we in Nederland begrijpend lezen als apart vak zijn gaan aanbieden, waarbij leesstrategieën centraal staan. Daar worden leerlingen vervolgens ook op getoetst. Maar als je alleen op zoek mag naar een signaalwoord in een tekst en die tekst er niet is om kennis op te doen of er plezier aan te beleven, dan haken leerlingen af. Het is killing voor het leesplezier. Voor zover ik weet, gebeurt dat in geen enkel ander Europees land. Ook zijn er in het buitenland veel meer mediatheken op onderwijsinstellingen, die zie je hier op het mbo nauwelijks.”
Daarom zijn Ineke en Caroline blij dat de politiek hier met impulsregelingen als het Masterplan basisvaardigheden op inspringt. Caroline: “Die impulsregeling gaat over sterkere en meer samenwerkingen tussen bibliotheken en scholen om de leesomgeving op school te verbeteren. Met deze subsidie van het ministerie wordt het voor een school gemakkelijker om met de Bibliotheek op school te beginnen. Een leesmediaconsulent van de Bibliotheek brengt expertise op het gebied van leesbevordering en leesmotivatie en er komen boeken de school in. Ook het nieuwe kabinet wijst op het belang van bibliotheken, omdat het zo’n onmisbare plek is om je boeken te halen en jezelf te ontwikkelen.”
Geïnteresseerde scholen kunnen contact opnemen met hun lokale bibliotheek en dat gebeurt ook steeds meer. “Een verheugende ontwikkeling”, beaamt Ineke. “Je kan als bevlogen docent zeker een leeshoek in je lokaal maken, maar bij de bibliotheek zitten mensen die verstand hebben van een collectie. Die weten wat nieuw en interessant is en welke boeken bij welke doelgroepen passen. Als docent heb je al weinig tijd, dan scheelt het ontzettend veel als er een professional is die met je mee kan kijken naar de beste boeken over burgerschap, democratie of inclusiviteit, om maar een dwarsstraat te noemen.”
Caroline vult aan: “We horen vaak dat studenten lezen op de basisschool wel leuk vonden, maar dat het leesplezier op de middelbare school uitgedoofd is. Om dat vuurtje op het mbo weer aan te wakkeren, spelen drie dingen een rol. Ten eerste dat je op school makkelijk toegang hebt tot leuke, aantrekkelijke en uitdagende boeken. Ten tweede dat mensen tegen je zeggen: ‘Dit lijkt me een leuk boek voor jou, dat moet je eens proberen!’. En ten derde dat er in de klassen over boeken wordt gepraat. Dat studenten en docenten samen in gesprek gaan over hun ervaringen met een boek, op een belevende manier. Als je die drie dingen bij elkaar weet te brengen, en dat is het concept van de Bibliotheek op school, dan zie je dat jongeren lezen weer leuk gaan vinden.”
Docenten als rolmodellen, makkelijk toegankelijke leescollecties, praten over boeken en een sterkere samenwerking met de bieb. Het zijn stuk voor stuk noodzakelijke instrumenten om het leesplezier de hoogte in te laten schieten. Dat lezen als basisvaardigheid al die aandacht verdient, lijdt volgens Ineke geen twijfel. “Door lezen ontwikkel je niet alleen een grotere woordenschat, je krijgt ook meer kennis over de wereld, over anderen en over jezelf. Je empathisch vermogen groeit, omdat je je in moet leven in personages en hun ervaringen. Zelf verzamelde ik als docent veertig gedichten en behandelde er dan elke week eentje met mijn studenten. Dat duurde soms maar tien minuten, maar het was prachtig om te zien hoe ze zich een mening vormden en hoe die typisch technische mbo’ers uiteindelijk samen in gesprek gingen over poëzie. Dat is wat lezen teweeg kan brengen. En dat moeten we niet alleen in het klaslokaal laten zien, maar ook verankeren in een sterk, strategisch beleid.”
Wil je meer lezen over leesvaardigheid en leesplezier in het mbo? Bekijk onze andere content over deze onderwerpen.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!