Faalangst is een veelvoorkomend probleem binnen het beroepsonderwijs. Menig student klapt dicht bij een toets of werkt buitensporig lang aan een simpele presentatie. Hoewel de begeleiding van faalangst meestal buiten het klaslokaal plaatsvindt, kun je als docent ook in de les een positieve invloed uitoefenen. Hierover sprak Noordhoff Start met Ard Nieuwenbroek, orthopedagoog, sociaal pedagoog én expert op het gebied van faalangst.
Beluister ook de podcast ‘Stress en prestatiedruk’
Faalangst kent verschillende bronnen. Genetische aanleg speelt bijvoorbeeld mee, maar ook het gezinssysteem en de manier waarop thuis gecommuniceerd wordt kunnen faalangstbevorderend zijn.
Er is echter altijd een gemene deler volgens Nieuwenbroek: “Aan de basis van faalangst ligt eigenlijk altijd een gebrekkige zelfvalidatie. Mensen die daarmee te maken hebben, antwoorden negatief op de vraag of ze ertoe doen. Zolang ze van binnen niet voelen dat ze ertoe doen, gaan ze die bevestiging buiten zichzelf zoeken. Bijvoorbeeld door extreem goede prestaties neer te zetten.”
Bij veel studenten is de faalangst diepgeworteld. Het is dan ook niet makkelijk om hen ervan te overtuigen dat de druk die ze zichzelf opleggen, onnodig is. Toch zijn er genoeg dingen die je als docent wél kunt doen om studenten met faalangst te ondersteunen.
Allereerst legt Nieuwenbroek uit welke rol feedback in faalangstsituaties speelt: “Psychologe Carol Dweck heeft onderzocht dat persoonsgerichte feedback in lessituaties de kans vergroot dat studenten slecht omgaan met faalangst. Met andere woorden: als een student te horen krijgt dat hij lui is, versterkt dat de faalangst.”
Dat klinkt allemaal nogal logisch, maar intussen is gebleken dat ook positieve persoonsgebonden feedback een negatief effect heeft op mensen met faalangst. “Ook een boodschap als ‘je bent een talent’ houdt faalangst in stand. In zo’n opmerking zit een verwachting verborgen. De student krijgt het gevoel dat hij zijn harde werken vol moet houden, of dat hij het volgende keer zelfs nog beter moet doen.”
In plaats van deze persoonsgerichte feedback kan een docent beter kiezen voor taakgerichte feedback. “Met taakgerichte feedback stel je een student in staat te voelen dat zijn inzet ertoe doet. In plaats van benoemen hoe goed de student is, kan de docent zeggen: ‘Ik ben onder de indruk van je werkstuk, met name door je sterke argumentatie.’ Ook wanneer een docent verbeterpunten wil benoemen, is het van belang dat hij enkel over de taak communiceert.”
Nóg een stapje verder gaat het relationeel communiceren. Nieuwenbroek: “Als je relationeel communiceert, geef je niet alleen taakgerichte feedback, maar vertel je de student ook wat zijn werk met je doet. De docent die enthousiast is over de argumentatie binnen een werkstuk, kan daar bijvoorbeeld aan toevoegen: ‘Ik heb met een grote glimlach je werk zitten lezen, want ik weet nu dat je mijn uitleg volledig begrepen hebt.’”
Nieuwenbroek vervolgt: “Met zo’n toevoeging merkt de student dat hij invloed heeft op zijn docent. En juist door dat invloedsbesef groeit zijn zelfvalidatie. Relationeel communiceren hoort een hoofdthema te zijn in een faalangstreducerend klasklimaat.”
Niet alleen de juiste vorm van feedback is helpend voor studenten met faalangst. Nieuwenbroek: “Wanneer een student moeite heeft met bepaalde stof, is een foutenanalyse belangrijker dan extra herhaling. Sterker nog, dat extra werk frustreert alleen maar. Kijk met de student naar zijn denkproces en stuur dat, waar nodig, bij. Dat geeft uiteindelijk veel meer vertrouwen.”
Verder is structuur in de les van belang. “Vertel aan het begin van je les wat je gaat doen en wijk daar zo min mogelijk van af. Met andere woorden: doe geen onverwachte dingen. Iemand die geen vertrouwen heeft in zijn eigen kunnen, heeft behoefte aan veiligheid en betrouwbaarheid.”
Die veiligheid kan ook worden gecreëerd door duidelijke communicatie. Nieuwenbroek: “Docenten maken – soms onbewust – sarcastische opmerkingen met de intentie lollig te zijn. Het effect ervan is echter desastreus. De student weet namelijk niet naar welk deel van de dubbele boodschap hij moet luisteren. Dat veroorzaakt onzekerheid. Wanneer je als docent helder communiceert, schep je een veilig werkklimaat; ook voor de faalangstige student.”
Mondelinge beurten werken faalangstbevorderend volgens Nieuwenbroek. Dat wil echter niet zeggen dat je ze moet vermijden. “Een faalangstige student moet leren omgaan met dit soort situaties. Maar werk wel in kleine stappen. Bevraag de student bijvoorbeeld op zijn eigen plek in plaats van voor de klas. Weet hij het antwoord niet? Geef hem de tijd te overleggen of vraag eerst iemand anders.”
Voor studenten met faalangst is het extreem belangrijk dat ze samen met de docent kunnen bouwen aan hun vertrouwen. Een veilig klasklimaat is daarvoor een vereiste. Nieuwenbroek geeft mee: “Wees je bewust van de invloed die je als docent hebt op studenten met faalangst. Want ook in de klas kun je een wereld van verschil maken.”
Beluister ook de podcast ‘Stress en prestatiedruk‘
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Jongeren ervaren door diverse maatschappelijke ontwikkelingen nóg meer druk. In deze podcast wordt vertelt hoe je jongeren die vastlopen kan helpen, hoe je hen begeleidt bij het maken van studiekeuzes en waarom het loont om jezelf kwetsbaar tegenover je leerlingen/studenten op te stellen.
