Afstandsonderwijs, hybride lessen en blended learning: het onderwijs ziet er anno 2023 flink anders uit dan een paar jaar geleden. En de technologie ontwikkelt zich gestaag. Wat zijn de trends en wat staat je als docent in het beroepsonderwijs te doen? Dat onderzoeken lector Integratief Opleiden & Boundary Crossing Frank Crasborn en associate lector Dave van Breukelen (Fontys Lerarenopleiding Sittard).
Frustraties. Dat woord neemt associate lector Dave van Breukelen meteen in de mond als je hem vraagt naar afstandsonderwijs in het mbo en hbo. “Die frustraties ontstonden toen docenten tijdens de lockdowns hun lessen één op één omzetten naar een digitale variant: de klas kreeg uitleg via Teams. Dat was noodgedwongen en heel begrijpelijk, maar geen goed idee. De interactie bij afstandsonderwijs is vaak summier, studenten gedragen zich passief.” Onderwijs op afstand vraagt om een andere didactische benadering, weet hij – hij deed een systematische literatuurreview over e-learning. “Je moet als docent insteken op actief (laten) leren en zelfregulatie (autonomie). Zorg dat studenten zelf in de lead zijn en gemotiveerd raken om te studeren.”
Lector Frank Crasborn benoemt nog een uitvloeisel van het afstandsonderwijs zoals we dat tijdens de coronapandemie zagen: studenten die geen stage konden lopen en opleidingen die bepaalden dat dat niet tot studievertraging mocht leiden. “Op die coulance hebben soms studenten meegelift die onder normale omstandigheden praktijkstages niet (meteen) zouden halen en extra ondersteuning nodig zouden hebben. Daardoor komt een aantal studenten nu, later in hun opleiding, in de problemen. Op de lerarenopleiding bijvoorbeeld konden studenten pas in hun derde of vierde studiejaar op een school aan het werk. Voor veel studenten betekent die late stage een gigantische praktijkschok, met als risico dat stoppen met de opleiding. Het onderwijs wil geen talenten verspillen maar we moeten de kwaliteit van de opleidingen in het oog houden.” Tijdens de pandemie hebben we wel gezien dat sommige onderwijssettings online heel goed uitpakken, stelt Crasborn. “We moeten nu dus met zijn allen ontdekken waar de mix van digitaal en fysiek goed werkt.”
Dave van Breukelen: “Bij hybride onderwijs bedien je je studenten zowel fysiek als online, op hetzelfde moment. Het is een uitwijkmogelijkheid waarmee studenten die bijvoorbeeld besmet zijn met het coronavirus toch kunnen participeren in iets wat in feite fysiek onderwijs is.” Twee groepen studenten tegelijk bedienen, thuis én in een leslokaal, is heel lastig, ziet hij. “In de klas zie je meer non-verbale interactie en als docent heb je meer regie. De studenten thuis laten zich lastiger sturen.”
Voor een fysieke groep kun je meer improviseren, ziet Frank Crasborn. Hij raadt aan om een keuze te maken op wie je je concentreert, als docent. “Er staat een camera aan voor de studenten thuis, maar je richt je op de fysieke groep. Ja, die online groep hangt er dan een beetje bij, want die vraagt om een andere didactische aanpak, met andere werkvormen en andere instructies. Dat kun je allemaal niet bijhouden als je als docent ook nog fysiek voor de groep staat.” Ook is er voor online aanwezige studenten ander, meer activerend materiaal nodig.” Hier ligt een uitdaging voor uitgeverijen en anderen die lesmethodes maken, denkt hij. “Voor alle opdrachten en taken die je als docent wegzet, moet er een vorm zijn voor zowel de fysieke lessituatie als voor de studenten die online zijn.”
Van Breukelen legt het onderscheid tussen synchroon en asynchroon leren uit. “Tijdens synchrone momenten ontmoeten studenten en docent elkaar realtime: fysiek óf op afstand. Uit onderzoek blijkt dat die momenten vooral geschikt zijn voor discussie en verdieping.” Daarmee maakt hij in één klap duidelijk wat hybride onderwijs zo lastig maakt: zie maar eens met een fysieke klas én studenten thuis tegelijkertijd een verdiepende discussie te voeren.
“Asynchroon leren, dus de momenten waarop je niet met je studenten bent, leent zich juist voor kennisoverdracht, legt Van Breukelen uit. “Als je actieve lees-, kijk- en leerstrategieën inzet, is asynchroon leren heel geschikt om cursusinformatie en inhoud over te brengen.”
Synchroon en asynchroon leren kunnen elkaar dus mooi aanvullen!
Een uur lang tegen studenten aanpraten in een synchrone setting, is dus eigenlijk verloren tijd, vinden Crasborn en Van Breukelen. Zij bouwen verder op bijvoorbeeld ‘flipping the classroom’, een basisvorm van blended learning. Welke didactiek gebruik je, als docent? Wat doe je wel of niet in welke setting, en waarom? Van Breukelen: “Stel: ik heb een educatieve video. In een synchrone, fysieke setting laat ik deze zien aan mijn studenten, en daarna hebben we een onderwijsleergesprek. In een asynchrone setting, als ik studenten thuis naar de video laat kijken, moet ik een kijkvenster meegeven of vragen inbouwen, zodat ze actief kijkgedrag gaan vertonen. Dan hebben ze input om later – samen in de klas – de video te bespreken.”
Dat brengt ons bij een vierde trend: asynchroon face-to-face onderwijs. De docent is er niet bij maar dankzij Virtual Reality kan de student toch face-to-face aan het werk. Leraren in spe kunnen bijvoorbeeld met een VR-bril oefenen in het lesgeven aan een virtuele klas. Het lectoraat van Crasborn en Van Breukelen doet hier onderzoek naar, samen met onder andere de Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule uit Aken. Crasborn: “Het is nog ingewikkeld om het gedrag van een groep leerlingen te simuleren. We werken nu met een virtuele klas met 4 of 5 leerlingen. We hebben getest: is dit een situatie die ‘echt’ voelt? Ja! Ook al is het technisch nog niet perfect, het voelt toch heel realistisch. Emoties bij studenten lopen op zoals dat in het echt ook gebeurt. Er zijn ook VR-toepassingen voor bijvoorbeeld opleidingen voor ouderenzorg, waarbij studenten kunnen meekijken met de handen van een verzorger. Echte interactie nabootsen is lastig, maar over 5 of 10 jaar gaat dit mooie mogelijkheden bieden. Voor technische beroepen zijn er al goede toepassingen; dat is makkelijker dan het nabootsen van menselijk gedrag.”
En als de technische mogelijkheden er zijn, dan ligt de volgende uitdaging klaar. Crasborn: “Dan moeten docenten die mogelijkheden nog functioneel inzetten als onderdeel van een leerproces. Dat vraagt om praktijkgerichte professionalisering.”
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
