Wat mensapen ons leren over leerlingmotivatie

Wat mensapen ons leren over leerlingmotivatie

Motivatie in het onderwijs is een veelbesproken onderwerp. Hoe zorg je ervoor dat leerlingen niet alleen luisteren, maar ook actief betrokken zijn? Tijdens een inspirerend webinar van organisatieprimatoloog en oud-docent biologie Daniel Seesink keken we naar een verrassende inspiratiebron: het gedrag van mensapen. Door hun communicatie en interactie te observeren, kunnen we verrassend veel leren over verbinding, voorbeeldgedrag en motivatie in de klas. We nemen je mee door de take-aways van dit webinar.

1. Vlooien in de klas? Goed voor de motivatie!

Bij mensapen is vlooien een essentieel sociaal ritueel. Het gaat niet om hygiëne, maar om verbinding. Door elkaar te vlooien, versterken apen hun onderlinge band. In het klaslokaal werkt het net zo. Kleine, ogenschijnlijk onbelangrijke sociale interacties – een glimlach, een bemoedigend woord, een korte check-in – bouwen vertrouwen op.

Praktijkinzicht: Leerlingen die zich gezien en gewaardeerd voelen, ontwikkelen een hogere mate van intrinsieke motivatie. Door als docent tijd te nemen voor die kleine momenten van contact, investeer je in de sociale veiligheid van de klas. Die veiligheid is de basis voor leren.

2. Welk voordeel zit er in een oordeel?

Een oordeel lijkt overzicht te geven: “Die leerling is ongemotiveerd.” Maar het sluit ook deuren. Mensapen reageren op gedrag in context. Als we leren gedrag te observeren zonder direct te oordelen, krijgen we toegang tot de onderliggende behoeften.

Praktijkinzicht: In plaats van een leerling te labelen, kun je beter nieuwsgierig zijn naar het waarom van bepaald gedrag. Dit creëert ruimte voor begrip en gesprek. Een open houding activeert eerder samenwerking dan verzet.

3. Ik of jij? Probeer eerst te begrijpen.

Communicatie draait bij apen om afstemming. Wie alleen maar zendt, verliest connectie. In de klas betekent dit: niet alleen uitleggen, maar ook luisteren. Niet alleen zeggen wat jij belangrijk vindt, maar ook ontdekken wat de leerling nodig heeft.

Praktijkinzicht: Vraag jezelf regelmatig af: “Wat speelt er bij deze leerling?” Door eerst te begrijpen in plaats van te overtuigen, ontstaat er een echte verbinding. En waar verbinding is, ontstaat motivatie.

4. Vergeet niet gedrag dat je verwacht te belonen.

Bij apen wordt sociaal gedrag regelmatig positief bekrachtigd. In de klas zijn we soms geneigd alleen corrigerend op te treden. Maar als we gewenst gedrag consequent bekrachtigen, stimuleren we dat dit gedrag zich herhaalt.

Praktijkinzicht: Beloon inzet, betrokkenheid en samenwerking. Benoem het als leerlingen positief bijdragen. Ook bij leerlingen die altijd gewenst gedrag vertonen. Dit bevestigt de norm én versterkt de motivatie.

Gedrag als spiegel voor motivatie

Mensapen laten ons zien dat communicatie draait om verbinding, en dat verbinding de sleutel is tot motivatie. Voorbeeldgedrag, wederzijds begrip en het belonen van gewenst gedrag zorgen voor een klas waarin leerlingen zich veilig, gezien en gemotiveerd voelen.

Wat kan jij morgen al oppakken in de klas?

• Reflecteer: Wat is het effect van jouw voorbeeldgedrag? Observeer zonder oordeel: Wat vertelt het gedrag van je leerling je werkelijk?
• Verbind: Maak tijd voor sociaal contact, hoe klein ook. Beloon: Laat leerlingen weten wanneer ze het goed

Door met deze bril naar je klas te kijken, wordt motivatie geen doel op zich, maar een natuurlijk gevolg van goede communicatie.