Willen we studenten motiveren, dan moeten we ze zelf aan het roer zetten. Als ze hun eigen onderzoeksvragen mogen opstellen, blijven ze dichter bij zichzelf. Leeropbrengsten blijven daardoor beter hangen. Vraaggestuurd leren biedt studenten deze mogelijkheid.
Wat vraaggestuurd leren precies is en hoe je het als docent inzet in je lessen, vroeg Noordhoff START aan Harry Stokhof. Hij is niet alleen docentenopleider aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), maar is als senior-onderzoeker ook onderdeel van het onderzoeksteam Kwaliteit van leraren. Stokhof schreef zijn proefschrift over de begeleiding binnen vraaggestuurd onderwijs.
Stokhof vertelt: “Vraaggestuurd leren is een vorm van onderwijs waarin studenten hun eigen vragen mogen stellen. Als ze hun eigen interesses mogen volgen, raken ze meer gemotiveerd. Ook versterkt vraaggestuurd leren hun onderzoekende houding. Studenten werken steeds zelfstandiger, omdat ze zich verantwoordelijk voelen voor hun eigen leerproces.”
Vraaggestuurd leren doet volgens Stokhof een beroep op het onderzoekend vermogen van studenten. Bovendien vergroten ze hun informatie-, ICT- en mediavaardigheden. En als klap op de vuurpijl ontwikkelen ze lef en doorzettingsvermogen.
“Studenten zetten door vraaggestuurd leren stappen die ze anders niet zo snel zouden zetten. Het is echt hún ontdekkingstocht, omdat ze uitgaan van een vraag die ze zelf hebben geformuleerd. Het gaat erom dat ze zich echt ergens in durven verdiepen. Die kwaliteit is in het werkveld ook heel bruikbaar”, zo zegt Stokhof.
Vraaggestuurd leren werkt alleen als je het proces goed begeleidt. Je mag als docent bijvoorbeeld niet verwachten dat studenten zonder hulp zomaar goede vragen bedenken. Stokhof: “Het is belangrijk dat studenten gestructureerde vrijheid ervaren. Hoeveel begeleiding een student nodig heeft, varieert bovendien per student.”
Stokhof creëerde voor zijn promotieonderzoek een uitgebreide website over vraaggestuurd leren. Op die site zijn ook de vijf fasen te vinden die volgens zijn onderzoek nodig zijn voor een succesvolle aanpak.
In fase 1 ontwerpt de docent het project waarin hij vraaggestuurd leren gaat toepassen. De docent doorloopt in deze fase zelf ook het proces van vraaggestuurd leren.
De docent introduceert het onderwerp van het project bij zijn studenten. Ook activeert hij de voorkennis.
Dit is de fase waarin studenten zoveel mogelijk vragen gaan bedenken. Eerst enkel ter verkenning. Daarna zoeken ze gericht naar de beste vraag voor hen persoonlijk.
Studenten gaan nu met de vragen aan de slag. Ze gaan op zoek naar de antwoorden door eigen onderzoek. De antwoorden verzamelen ze in een mindmap.
Studenten kijken terug op het proces en benoemen wat ze geleerd hebben.
De kern van goed vraaggestuurd onderwijs ligt in de kwaliteit van de vraag.
Stokhof: “Veel studenten stellen vragen waarop ze het antwoord al weten. Of blijven hangen bij simpele opzoekvragen. Het is belangrijk dat je de nieuwsgierigheid van je studenten weet te prikkelen. En dat je hen begeleidt waar nodig. Laat ze zien dat er meerdere soorten vragen zijn, zoals waarnemingsvragen en vergelijkingsvragen.”
“Een goede vraag moet niet alleen aansluiten op het onderwerp; een student moet er ook iets van leren. Bovendien moet de vraag onderzoekbaar, relevant en haalbaar zijn. Welke vraag bij een student past, hangt af van de kennis die hij al heeft. Bezit hij nog weinig kennis, dan zijn waarnemingsvragen of opzoekvragen prima. Weet de student al veel van een onderwerp, dan is het interessant de theorie aan de werkpraktijk te koppelen. ‘Wat als-vragen’ kunnen deze student extra uitdaging bieden.”
Als je je studenten naar passende vragen wilt begeleiden, kun je daarvoor het Vragenkompas gebruiken. Stokhof ontwikkelde het Vragenkompas als extra handvat om de zoektocht naar goede leervragen effectief te ondersteunen.
Stokhof: “Het Vragenkompas is ideaal als studenten alleen met opzoekvragen komen. Door gesprekken aan de hand van het Vragenkompas leren studenten over de verschillende vragen en onderzoeksmogelijkheden. Daardoor vindt uiteindelijk een verschuiving plaats van opzoek- naar onderzoeksvragen.”
Wil je zelf aan de slag met vraaggestuurd onderwijs? Doe dan vooral je voordeel met deze vier tips van Stokhof.
Houd je project in eerste instantie klein. Gooi niet in een keer al je lessen om. Dat levert alleen maar stress op. Laat je studenten eens op één onderwerp de diepte in gaan. Eerst bijvoorbeeld door middel van een vragenbrainstorm.
Experimenteer en kijk wat vraaggestuurd leren met jou doet. Geef jezelf de ruimte om die ontdekkingsreis te maken.
Als je studenten voor het eerst met vraaggestuurd leren in aanraking komen, vragen ze zich misschien af waar het goed voor is.
Leg ze uit wat de meerwaarde is: professionals vragen zich continu van alles af. Dat zie je niet, want die processen vinden in hun hoofd plaats. Maar juist die nieuwsgierigheid maakt hen tot goede professionals. Het is dus erg handig als je zelf ook die nieuwsgierigheid ontwikkelt.
Vraag je af wat je doel is en welke vorm van ondersteuning passend is voor je studenten. Als je wilt dat je studenten zelfstandig worden, kun je ze niet tot aan het einde van de opleiding aan het handje meenemen.
Bouw de structuur langzaam maar zeker af en geef je studenten steeds meer vrijheid. Dat gaat overigens nooit in een rechte lijn; het is een dynamisch proces.
Als docent ben je altijd een rolmodel. Stel daarom zelf ook regelmatig vragen over dingen die je niet weet. Studenten leren zo dat er meer mogelijk is in hun werk, zolang ze maar nieuwsgierig blijven.
Stokhof gunt zowel docenten als studenten meer vraaggestuurd onderwijs in hun leven.
“Vragen stellen is in de veranderende samenleving een kerncompetentie geworden. Kijk maar naar ChatGPT. Je moet de goede vragen kunnen stellen om het programma voor je te laten werken. Onze toekomstige professionals moeten onderzoekend en kritisch zijn. Daar kunnen wij ze in het onderwijs bij helpen.”
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Ben je docent in het hoger onderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je docent in het middelbaar beroepsonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Wat is adaptief leren exact? Hoe wordt het gebruikt? Wat zijn de voor- en nadelen? En hoe start je zelf met een adaptieve leeromgeving? De whitepaper adaptief leren is speciaal gemaakt voor docenten die lesgeven in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs.
