“Wie kan mij vertellen wat er zo bijzonder is aan dit krantenbericht?” Op het digiboard van juf Inge prijkt een artikel over overstromingen in de Sahara. De klas blijft muisstil. Totdat Ravi voorzichtig zijn vinger opsteekt. “De Sahara is toch een woestijn? Hoe kunnen daar dan overstromingen zijn?”
Ravi maakt hier heel mooi duidelijk hoe cruciaal een brede topografische kennis is als je de wereld wilt begrijpen. Voor leerlingen die niet weten dat de Sahara een woestijn is, blijft het krantenbericht slechts een abstracte gebeurtenis zonder betekenis.
Dat zou natuurlijk jammer zijn. Gelukkig vergroot je met een atlas en goede, verdiepende topografielessen direct het wereldbeeld van jouw leerlingen. In dit artikel lees je hoe je dat doet.
Wat zijn dat eigenlijk, goede en verdiepende topografielessen? Om daar achter te komen, pakken we er eerst de kerndoelen van SLO bij. Daarin staat:
“De leerlingen (…) beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld.”
Dit kerndoel geeft niet aan welke plaatsnamen leerlingen precies moeten leren. Maar daar zijn Cito en het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap heel handig op ingesprongen. Zij maakten samen drie Cito 100-lijsten:
Iedere lijst bevat 100 plaatsen die leerlingen binnen deze delen van de wereld moeten leren. Zo hebben alle educatieve uitgevers van Nederland een helder uitgangspunt en leren kinderen door het hele land dezelfde topografische plaatsen.
De Cito 100-lijsten zijn een praktische houvast voor basisscholen. Wel nodigen ze uit tot topografielessen zoals we ze allemaal kennen: kinderen krijgen een kaart te zien, waarop een aantal bolletjes met plaatsnamen staan. Vervolgens moeten ze de juiste namen plaatsen bij diezelfde, weinigzeggende bolletjes.
Hoewel deze lessen bij voldoende herhaling best nuttig zijn, moeten we ervoor waken dat het niet bij dit aanbod blijft. Je haalt hiermee namelijk lang niet alles uit je les. En al helemaal niet uit je leerlingen. De plaatsnamen beklijven nu eenmaal minder goed als context en verbanden ontbreken. Met andere woorden: het leerrendement is uiteindelijk minimaal.
Zou het niet veel mooier zijn als kinderen gaan begrijpen waarom een industriestad op een bepaalde plek is ontstaan? Of hoe de ligging van een natuurgebied de uitbreiding van een andere stad in de weg staat? Dan groeit hun kennis van de wereld écht. Bovendien blijft de opgedane topografische kennis veel beter hangen.
Terug naar de Sahara. Het is natuurlijk fantastisch als je leerlingen deze immense woestijn feilloos kunnen aanwijzen op de kaart. Maar ze gaan pas echt begrijpen hoe het leven er daar uitziet als ze zich daar een beeld bij kunnen vormen. Een video over een kind uit een nomadenfamilie blijft vast beter hangen dan een onbeduidend stipje op de kaart.
Een geografische wereldkaart in de atlas helpt ook bij de beeldvorming. Daarop zien je leerlingen meteen dat de Sahara geelbruin van kleur is. In de legenda lezen ze dat die kleur staat voor een woestijngebied.
Vervolgens geeft een neerslagkaart duidelijk weer dat er nauwelijks regen valt in dit gebied. Alleen al hierdoor wordt het ineens veel duidelijker waarom het nieuwsbericht van juf Inge zo bijzonder was. Het verklaart ook waarom de mensen hier nauwelijks voldoende voedsel hebben.
Met deze inzichten gaan je leerlingen verbanden leggen die maken dat hun topografische kennis wél blijft hangen.
Topografische kennis staat niet op zichzelf. Het is belangrijk dat je leerlingen dit ook inzien. Zoek daarom regelmatig de verbinding met andere vakken, zoals geschiedenis, biologie en taal. Die vakken lenen zich uitstekend voor een koppeling met de atlas.
De kaart waarop de Sahara te zien is, heeft natuurlijk een mooie link met het vak geschiedenis. De stap naar Egyptische piramides en farao’s is letterlijk erg klein. Moeiteloos duik je vanuit de kaart met je leerlingen het verleden in.
En wat te denken van alle interessante dieren die in zo’n ruig woestijnklimaat kunnen overleven? Daar kun je gemakkelijk een biologieles aan wijden.
Kijk ook eens op de kaart naar de ligging van rivieren in Nederland. Vergelijk die ligging vervolgens met verschillende dialecten aan weerszijden van zo’n rivier. Je leerlingen zien daardoor in dat de geografische ligging van twee dorpen van invloed kan zijn op de verschillen in taalontwikkeling.
Hoe meer associaties je leerlingen maken tussen de kaart en zaken zoals deze, hoe groter hun wereldbeeld wordt.
Met een goed ontwikkeld wereldbeeld leggen je leerlingen sneller verbanden tussen gebeurtenissen, culturen en geografische omstandigheden. Dat voordeel uit zich niet alleen in een beter begrip van nieuwsberichten. Het versterkt ook de empathie voor mensen die in andere omstandigheden leven. Denk aan vluchtelingen die vanwege voedseltekorten uit de Sahara zijn vertrokken.
Ook als je leerlingen straks naar het voortgezet onderwijs gaan, hebben ze iets aan deze diepgaandere kijk op de wereld. Ze doorzien maatschappelijke vraagstukken over klimaat, migratie of economie veel makkelijker als ze een stevige topografische kennis hebben.
Verder speelt het wereldbeeld een belangrijke rol binnen burgerschap. Kinderen met een beter ontwikkeld wereldbeeld zijn sneller nieuwsgierig naar andere culturen en leefomstandigheden. Dat leidt tot een grotere tolerantie.
Van al deze voordelen hebben je leerlingen hun leven lang profijt.
De kaarten van de atlas zijn het kompas waarmee je leerlingen de wereld verkennen en hun wereldbeeld ontwikkelen.
Maar laat het niet bij de standaard topografielessen. Die zijn net zo droog als een zandkorrel in de Sahara. Verdiepende, contextrijke lessen bieden wél een grotere stroom aan inzichten. En dat is precies waar het om gaat: leerlingen die hun atlas niet alleen kunnen lezen, maar er ook verwonderd over raken.
Gun jij je leerlingen ook zo’n stevige kijk op de wereld? Ga dan werken met De Junior Bosatlas. Deze atlas is geschikt voor kinderen van groep 6 t/m 8 en bestaat, naast de atlas zelf, uit de volgende onderdelen:
Lees meer over De Junior Bosatlas
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Interdum urna, ornare et enim vulputate nibh euismod nisl. Tempus mus risus velit ullamcorper. Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet adipiscing arcu risus.
Nulla ac aliquet nisi imperdiet sed vestibulum dolor mi. Fringilla ullamcorper lacinia arcu molestie vestibulum aliquet velit ullamcorper pretium.
Ben je leerkracht in het basisonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
Ben je leerkracht in het basisonderwijs en wil je niets missen? We informeren en inspireren je graag met onze e-mailnieuwsbrieven. Laat ons weten waarover je op de hoogte gehouden wilt worden!
