Burgerschapsonderwijs verbeteren in het mbo

Selim Helmi, Projectleider en Dialoogtrainer bij Diversion, en Tessa Jansen, Learning Solutions Expert bij Noordhoff, vertellen hoe zij de kwaliteit van burgerschapsonderwijs verbeteren en wat zij hiermee voor docenten betekenen. Want helaas varieert de kwaliteit sterk onder scholen en blijkt uit onderzoek zelfs dat de kwaliteit nog te vaak ondermaats is. Mede hierom zijn er nieuwe kwalificatie-eisen opgesteld, waarvan de verwachting is dat ze vanaf studiejaar 2026-2027 gaan gelden.

Een waardevolle impuls voor het vak burgerschap. Maar ook in de tussentijd streven Tessa en Selim ernaar om verandering te brengen in het huidige onderwijs. Want de middelen om goed burgerschapsonderwijs te verzorgen zijn al beschikbaar. Waarom gaat het dan toch nog vaak mis?

Uitdagingen van burgerschapsdocenten

Tessa en Selim gaan regelmatig met docenten in gesprek om hun uitdagingen te bespreken. Een terugkerende uitdaging die wordt benoemd is dat het vak burgerschap vaak wordt gegeven door docenten die ook nog andere vakken verzorgen. Zij moeten hun aandacht dus verdelen over meerdere vakken én het voorbereiden van al die lessen kost enorm veel tijd.

Selim: “Daarnaast weten docenten soms niet precies wat ze studenten kunnen bijbrengen of meegeven over gevoelige of controversiële onderwerpen. Dit kan leiden tot onzekerheid, vooral als het gaat om onderwerpen die betrekking hebben op de eigen identiteitsbeleving van docenten en studenten. Iedereen benadert maatschappelijke onderwerpen namelijk vanuit een eigen perspectief, beleving en ervaringen. Voor een docent kan het moeilijk zijn de balans te vinden tussen al die verschillende invalshoeken.”

Hier zien Diversion en Noordhoff een uitdaging. Samen willen zij burgerschapsdocenten beter ondersteunen en begeleiden, om zo deze uitdagingen te tackelen.

Gezamenlijk docenten begeleiden

De samenwerking tussen Noordhoff en Diversion is gericht op het ondersteunen van docenten bij hun burgerschapslessen. Specifiek op de gebieden waar docenten uitdagingen ervaren, waarbij NU Burgerschap wordt verbonden aan de peer education programma’s.

Tessa: “De dimensies en hoofdstukken uit onze lesmethode worden versterkt door de programma’s en docententraining van Diversion en vice versa. Ben je bijvoorbeeld bezig met hoofdstuk 1 en 2 bij de sociaal-maatschappelijke dimensie? Dan is het programma Gelijk=Gelijk?, dat gaat over het bespreekbaar maken van discriminatie en vooroordelen, een waardevolle aanvulling op de lesstof uit de methode. En voor scholen die de programma’s van Diversion al inzetten, biedt NU Burgerschap de theoretische verdieping.”

Ook bij de nieuwe editie van de lesmethode, die momenteel wordt ontwikkeld, sluiten de programma’s van Diversion perfect aan. In de nieuwe kwalificatie-eisen komt namelijk het component ‘ervaringen’ terug, wat een belangrijk onderdeel is van een peer education programma. Met NU Burgerschap leren studenten dus kennis en vaardigheden aan en met een programma van Diversion brengen ze het in de praktijk. Daarnaast worden docenten ontzorgd, doordat de peer educators de gastlessen verzorgen.

Ervaringsdeskundigen voor de klas

Over de peer educators vertelt Selim: “Wij leiden jonge rolmodellen op tot peer educators. Zij behandelen en bespreken de onderwerpen op basis van hun eigen ervaringen. Ze schuwen gevoelige onderwerpen niet en gaan – onder andere – het gesprek aan over discriminatie, racisme, armoede en schulden, mentale gezondheid en seksuele diversiteit. Het feit dat jongeren zelf het gesprek over een lastig onderwerp openbreken voor hun peers is enorm waardevol. Peer educators bevinden zich in dezelfde leefwereld als de jongeren waarmee ze in gesprek gaan. Als generatiegenoten kennen ze de levensfase van jongeren en weten hoe ze het gesprek met hen te kunnen voeren of hen te inspireren. “

Trainingen voor docenten

Diversion biedt daarnaast een training aan voor docenten om zich verder te bekwamen in het begeleiden van gesprekken over gevoelige onderwerpen. De training is gebaseerd op een methodiek die Diversion samen met drie hogescholen en een universiteit heeft ontwikkeld. De docenten krijgen aan de hand van deze methode de vaardigheden aangereikt om zelf gevoelige thema’s bespreekbaar te maken in de klas. Volgens Tessa is het enorm waardevol burgerschapsdocenten goed te begeleiden en flink wat handvatten te geven.

Tips van Tessa en Selim

Tot slot geven Tessa en Selim twee nuttige tips voor het bevorderen van goed burgerschapsonderwijs in de klas.

1. Wees je bewust van je eigen normatieve bril

   In de docententrainingen van Diversion wordt veel aandacht besteed aan de eigen normatieve bril; aan hoe je de dingen bekijkt en beoordeelt vanuit je eigen ideeën over wat goed of slecht is. Een tip van Selim is je bewust te zijn van je referentiekader en op welke manier je naar de wereld kijkt. Dit helpt je nieuwsgierig te zijn naar en beter om te gaan met de perspectieven van jouw studenten. Kortom, laat je nieuwsgierigheid leidend zijn, dan is een burgerschapsles minder zwaar.

2. Goede voorbereiding is het halve werk

   Tessa geeft mee dat het verstandig is aan het begin van het schooljaar met studenten door te nemen wat het vak burgerschap precies inhoudt. Daarnaast is het slim studenten voor te bereiden op de lastige thema’s die besproken zullen worden. Zorg ook voor een veilige sfeer en opstelling in de klas, zodat studenten zich veilig voelen om hun mening en gevoelens te uiten.

Diversion is een groeiend bureau dat maatschappelijke problemen aanpakt zodat iedereen gelijke kansen heeft. Ze werken aan het creëren van een inclusieve en verbonden maatschappij waarin iedereen gehoord wordt, mee kan praten en mee kan doen.

Noorhoff ondersteunt en versterkt docenten in Nederland al ruim 190 jaar. Met lesmethoden die didactisch sterk en bewezen effectief zijn en met eigentijdse content die studenten leergierig maakt. Momenteel wordt gewerkt aan een nieuwe editie NU Burgerschap, die volledig aansluit op de nieuwe kwalificatie-eisen. Bekijk alvast een sneak peek via de gratis Docentlicentie van de 2e editie.”