Hoe komt leerstof terecht in het langetermijngeheugen?

Cognitive load theory

Het langetermijngeheugen is het deel van het brein waar alle kennis in is opgeslagen. Je kunt het vergelijken met een enorme archiefkast met informatie. Je werkgeheugen is een tijdelijke opslagplaats en actief met kennis bezig op het moment dat je leert. Omdat je werkgeheugen niet oneindig belast kan worden (je kunt immers niet allerlei dingen tegelijkertijd doen), is er een theorie opgesteld om meer grip te krijgen op de belasting van dit deel van het brein: de cognitive load theory (Sweller, 2011), ook wel de cognitieve belastingstheorie.

Bron afbeelding: Scott Young. (2022). Cognitive Load Theory and its Applications for Learning. (Afbeelding gebruikt met toestemming van de maker)

De cognitive load theory gaat uit van een drietal verschillende typen ‘belasting’ van het werkgeheugen:

• Intrinsieke belasting: De belasting die automatisch gepaard gaat met de leerstof. Het is de inherente belasting van het werkgeheugen die nodig is om de leerstof op te nemen.
• Extrinsieke belasting: De belasting van het werkgeheugen die buiten het leren om gaat. Je kunt denken aan omgevingsfactoren zoals omgevingsgeluid of andere afleiders. Maar ook de manier waarop de leerstof gepresenteerd is kan extrinsieke belasting opleveren. Vooral als de manier van presenteren afwijkt van de manier waarop de leerling gewend is deze informatie tot zich te nemen. Dan wordt het werkgeheugen belast om deze nieuwe manier eigen te maken.
• Germane belasting: De belasting van het werkgeheugen die nodig is om daadwerkelijk tot leren te komen en die het leren ondersteunt. Denk aan ruimte die nodig is om de leerstof te laten indalen.

Hoe gebruik je het werkgeheugen optimaal?

Om het werkgeheugen zo goed mogelijk te gebruiken, kun je zorgen dat het werkgeheugen:
Niet overbelast wordt door te veel of te complexe leerstof.
Niet overladen wordt door externe factoren die niet in relatie staan tot de leerstof.
Voldoende, maar niet volledig belast wordt door de kennis die aan bod komt in de leerstof.
Je moet ervoor zorgen dat er ruimte overblijft in het werkgeheugen. Dit is belangrijk om de verkregen informatie te verwerken, zodat er overdracht van kennis plaatsvindt van het werkgeheugen naar het langetermijngeheugen.

De cognitive load theory en Noordhoff

Bij Noordhoff werken we in onze methoden altijd met een opbouw vanuit kennis naar transfer. Leerlingen moeten eerst iets kennen, voordat ze de kennis en vaardigheden kunnen uitbreiden en toepassen. Daardoor gebruiken we een goede verhouding tussen de hoeveelheid uitleg en de hoeveelheid opdrachten. Op deze manier beheersen we de hoeveelheid werk voor de leerling. Geeft de leerling aan dat hij of zij meer aan kan? Dan zijn er genoeg mogelijkheden voor de leerling om extra of uitdagendere opdrachten te doen.
Is de lesstof aan de complexe kant voor de leerling? Dan kun je voor de leerling een andere klimroute selecteren. Zo houd je een goede balans tussen de hoeveelheid uitleg en opdrachten, en wordt het werkgeheugen optimaal gebruikt.

Een praktijkvoorbeeld: Getal & Ruimte Junior

Bij onze rekenmethode Getal & Ruimte Junior zorgen we ervoor dat we één onderwerp per week behandelen. Zo focust de leerling zich op het opnemen van leerstof en wordt het werkgeheugen van de leerling alleen belast met de kennis en uitleg die nodig is om de leerstof tot zich te nemen. Ook hierin zie je terug dat de leerstof niet te complex wordt; we behandelen één onderwerp per week. De informatie komt zo eerder in het langetermijngeheugen terecht.

De Junior-lijn en de cognitive load theory

Met onze Junior-lijn proberen wij externe ruis zoveel mogelijk weg te nemen. De methoden uit de Junior-lijn hebben dezelfde uitgangspunten, bijvoorbeeld de lesonderdelen die standaard terugkomen. Bovendien zien de boeken en het digitale materiaal van onze methoden er hetzelfde uit, dat maakt het duidelijk en overzichtelijk. Door deze herkenbaarheid kan de leerling zijn werkgeheugen volledig inzetten om de kennis tot zich te nemen.

Ruis wegnemen met een doorlopende leerlijn

De kracht van de Junior-lijn geldt niet alleen voor het leerjaar waarin de leerling zit, maar vanaf de kleuters tot en met het voortgezet onderwijs. De methoden uit de Junior-lijn sluiten namelijk aan op de meest gebruikte methoden uit het voortgezet onderwijs. Zo dragen we met een doorlopende leerlijn bij aan een soepelere overgang naar het vo. De leerling herkent bijvoorbeeld lay-out en strategieën, waardoor het werkgeheugen zich kan focussen op de inhoud. Heel belangrijk in een, voor de meeste jongeren, toch al zo lastige tijd in hun leven.
De onderwijsinspectie beaamt dit. In een artikel verschenen op 27 februari noemen ze dit als een van de redenen voor de slechte rekenvaardigheden middelbare scholieren.

Bron: Sweller, J. (2011). Cognitive load theory. In J. P. Mestre & B. H. Ross (Eds.), The psychology of learning and motivation: Cognition in education (pp. 37–76). Elsevier Academic Press.

Wil je meer weten over nieuwe kerndoelen Nederlands in de doorlopende leerlijn, het belang van een doorlopende pedagogisch-didactische aanpak of andere gerelateerde onderwerpen? Lees dan onze blogs over de doorlopende leerlijn.